चिसो नबढेको चिन्ता ! किन परिरहेको छैन हिउँ र पानी?

काठमाडौं– आज २८ पुस, हिउँदे याम। मौसमका हिसाबले यो निकै चिसो हुनुपर्ने बेला हो। तर, काठमाडौंको बानेश्वर निवासी ६१ वर्षीया नानु उदासलाई यस वर्ष गत वर्षझैं एकदमै चिसो लागेको छैन। ‘काठमाडौं उपत्यकामा बिहानै घाम लाग्छ। आकाश खुला हुन्छ। शीत पनि परेको हुँदैन। त्यसैले औसतमा चिसो नबढेको हो,’ उनी भन्छिन्।

हिउँदमा टन्टलापुर घाम लाग्दा आनन्द लाग्नुपर्ने हो, तर उनी भने चिन्तित छन्। जाडो महसुस हुनुपर्ने बेला दिउँसोको घाममा केही बेरमात्रै बस्दा चिटचिट पसिना आउनु मौसमका हिसाबले राम्रो संकेत नभएको उनको बुझाइ छ। ‘यस वर्ष अहिलेसम्म पनि हिउँदे झरी भएको छैन। चिसो बढेको छैन। बिहानै घाम लाग्छ। घाम लाग्नु राम्रो हो। तर, जुन मौसमको विशेषता जे हो, त्यो नहुँदा स्वास्थ्यका लागि पनि राम्रो हुँदैन भन्छन् डाक्टरहरु,’ उनले भनिन्। पानी नपर्दा प्रदूषण बढेको भन्ने कुरा आफूले समाचारमार्फत थाहा पाइरहेको उनी बताउँछिन्।

‘पानी नपर्दा धूलोधुवाँ बढेको छ भन्छन्। यो स्वास्थ्यका लागि राम्रो होइन रे। पहिले–पहिले त यो समयमा यस्तो घाम लागेको र चिसो घटेको कहिले देखेकी थिइनँ,’ उनले सम्झिइन्। नजिकैको चन्द्रागिरी डाँडा पनि अघिल्ला वर्षहरूमा यतिबेला हिउँले सेताम्मे देखिने गरेकोमा यस पटक त्यस्तो हुन नसकेको उनले बताइन्। वन र वातावरण विनास गर्दा अहिलेको अवस्था सिर्जना भएको भन्ने लाग्छ उनलाई। समयमै हिउँदे वर्षा नहुँदा खासगरी किसान मर्कामा परेको उनले बताइन्।

‘कैलाली खेतीपातीका लागि उर्वर भूमि हो। अहिले गहुँ बालीको राम्रो उब्जनीका लागि पानी पर्नुपर्थ्यो तर त्यो हुन सकेको छैन। हिमालमा र पहाडमा हिउँ नपर्दा खोलानालामा पनि पर्याप्त पानी छैन। यसले गर्दा कुलो भएका स्थानमा पनि पर्याप्त सिँचाइ गर्न सक्ने अवस्था छैन। यस पटक त उब्जनी नै घट्ने भयो,’ उनले चिन्ता व्यक्त गरे।

नेपालमा अझै हिउँदे वर्षा हुन केही समय लाग्ने मौसम पूर्वानुमान महाशाखाले जनाएको छ। महाशाखाका मौसमविद् समीर श्रेष्ठले अझै केही दिन नेपालमा हिउँदे वर्षा हुने सम्भावना न्यून रहेको बताए। ‘आज सुदूरपश्चिम, कर्णाली र लुम्बिनी तथा गण्डकी, बागमती र प्रदेश १ का हिमाली भूभागमा आंशिकदेखि सामान्य बदलीको सम्भावना छ। अन्य भागमा भने मौसम सामान्यतया सफा नै रहने छ। पूर्वी तथा मध्य तराईका केही स्थानमा हुस्सु–कुहिरो लागेको छ,’ उनले भने। श्रेष्ठले केही दिनसम्म यही मौसमी गतिविधि सक्रिय रहने जानकारी दिए। 

आज सुदूरपश्चिम, कर्णाली र गण्डकी प्रदेशका उच्च पहाडी तथा हिमाली क्षेत्रका केही स्थान तथा बागमती प्रदेश र प्रदेश १ का उच्च पहाडी तथा हमाली भेगका एक–दुई स्थानमा हल्का हिमपातको सम्भावना रहेको उनले बताए। ‘यस वर्ष वर्षा गराउने प्रणाली नै सुख्खा छ। बंगालको खाडीबाट सक्रिय हुने मौसमी प्रणालीका कारण नेपालमा चाँडो वर्षा हुन्छ। तर, यस पटक प्रशान्त महासागरमा ‘लामिनिया’ हुँदा मौसममा समस्या देखिएको हो,’ उनले भने। समयमा वर्षा नहुँदा प्रदूषण बढ्नुका साथै किसान मर्कामा परेको श्रेष्ठले बताए।

हिउँदे वर्षा हुने र अझै चिसो बढ्ने सम्भावना भने कायमै रहेको उनले बताए। ‘काठमाडौंमा नै दुई डिग्रीमा झर्नुपर्ने न्यूनतम तापक्रम यस वर्ष साढे तीन डिग्रीभन्दा तल भरेको छैन। काठमाडौं उपत्यकाको आज बिहानको न्यूनतम तापक्रम ४.५ डिग्री सेल्सियस थियो,’ उनले भने।