यसकारण फेरि विद्रोह गर्दैछ चिसापानी

मकवानपुर (चिसापानी)– मकवानपुर जिल्ला राजनीतिक रुपमा धेरै नै सचेत जिल्ला हो। अझ मकवानपुरलाई विद्रोहको चेत भएको जिल्ला पनि भनिन्छ। थाहा अभियन्ता रुपचन्द्र विष्ट, कम्युनिष्ट नेता भक्तबहादुर श्रेष्ठ जस्ता विद्रोहका चेत भएको नेताहरुको जिल्ला भएकाले पनि मकवानपुरलाई साँच्चै राजनीतिक रुपमा विद्रोह चेत भएको जिल्लाका रुपमा लिने गरिन्छ।

रुपचन्द्र विष्ट मकवानपुरको अहिलेको क्षेत्र नम्बर २ को थाहा नगरपालिकाका बासिन्दा हुन्। उनले मकवानपुरको दामन–पालुङ क्षेत्रका नागरिकलाई सचेत बनाएका थिए। त्यस्तै हटिया, चिसापानी, बागमती, बकैया क्षेत्रमा कम्युनिष्ट नेता भक्तबहादुर श्रेष्ठले नागरिकलाई सचेत बनाएका थिए। यी दुई क्षेत्रमध्ये रुपचन्द्र विष्टको क्षेत्र अहिले मकवानपुर क्षेत्र नम्बर २ मा पर्छ भने चिसापानी मकवानपुर क्षेत्र नम्बर १ मा।

साविकको हटिया गाविसमा पर्ने चिसापानी अहिले हेटौंडा उपमहानगरपालिकाको १७ नम्बर वडा पर्छ। अधिकांश बसाइँसराइ गरेर आएका मानिसहरुको बस्ती रहेको यो क्षेत्र राजनीतिक रुपमा उच्च चेतना भएको क्षेत्र हो। २००९ सालदेखि नै यो क्षेत्रका नागरिक सचेत थिए। २००९ सालमा टंकप्रसाद आचार्य प्रधानमन्त्री थिए। चिसापानी क्षेत्रमा प्रधानमन्त्री निकट मान्छेहरुले धमाधम जग्गा कब्जा गर्न लागेपछि स्थानीयले विद्रोह गरेर सरकारी जग्गा जोगाए। स्थानीयवासीको यो विद्रोही चेत अझै कायम छ। स्थानीयको यो विद्रोहको चेतलाई सो क्षेत्रका क्रान्तिकारी नेता भीमबहादुर श्रेष्ठले नेतृत्व गरे अनि सिंगै चिसापानीलाई लालकिल्ला बनाए। 

पञ्चायतकालमा हटिया गाविसको चिसापानीका तत्कालिन मालेका महासचिव सीपी मैनालीको ‘सेल्टर’ थियो। सीपी मैनाली मकवानपुरमा गएको बेलामा हटियाकै बेलकुमारी थापाको घरमा बस्ने गर्थे। त्यही जम्मा हुने गर्थे मकवानपुरे कम्युनिष्टहरु। २०३९ सालतिर एक पटक ञ्चायती प्रशासनले कम्युनिष्ट नेताहरु रहेको सूचनाका आधारमा घेरावन्दी गरेर पक्राउ गर्ने प्रयासलाई समेत यो क्षेत्रका नागरिकले असफल पारेका थिए। त्यही बेलादेखि यो क्षेत्रलाई पञ्चायती प्रशासनले ‘रेड जोन’ घोषणा गरेर निगरानी बढाएका थियो। 

साविकको हटिया गाविसमा पर्ने चिसापानी अहिले हेटौंडा उपमहानगरपालिकाको १७ नम्बर वडा पर्छ। अधिकांश बसाइँसराइ गरेर आएका मानिसहरुको बस्ती रहेको यो क्षेत्र राजनीतिक रुपमा उच्च चेतना भएको क्षेत्र हो।

चिसापानी क्षेत्रको चिया पसलमा भेटिएका लोकनाथ बाँस्तोलालाई ४ मंसिरमा हुने चुनावको अवस्थाका बारेमा सोध्दा उनले यो पटकको चुनाव ‘गज्याङमज्याङ’ टिप्पणी गरे। उनले भने, ‘आफू त किसान हो, धेरै कुरा जानकारी पनि हुँदैन। तर यो पटकको चुनाव मंसिरमा धान काटेपछि मुठ्ठा बाँधेर राखेको सग्लो पराल जस्तो हैन, मेसिनले काटेर टुक्रा टुक्रा बनाएको पराल जस्तो चुनावी माहोल छ।’ उनको आशय चुनावी परिणाम यसै भन्न सक्ने अवस्थाको नहुने थियो। बाँस्तोला ०३० कै दशकमा नगरकोटबाट चिसापानी पुगेका रहेछन्। उनले केही स्वतन्त्र उम्मेदवार पनि रहेको र परिणाम यसै हुन्छ भन्ने अवस्था अझै नबनेको बताए।

उनले भने, ‘अहिलेसम्म चुनावी अवस्था मिश्रित छ। हामी त हलो कोदालो ताक्ने मान्छे हो। धेरै कुरा राजनीति ताक्नेलाई जानकारी होला।’  पञ्चायतकालदेखि नै यो क्षेत्रमा राजनीति गर्दै आएका राप्रपा नेपालका अध्यक्ष कमल थापाको अवस्थाका बारेमा सोध्दा बाँस्तोलाले भने, ‘कमल थापाको क्रेज उसको पार्टीमा होला। जनतामा केही क्रेज छैन।’ पञ्चायतकालदेखि पञ्चायत विरोधी यो क्षेत्रका मतदाता नेकपा एमालेले कमल थापालाई उम्मेदवार बनाएकोमा पनि असन्तुष्ट देखिए। धेरै एमालेका नेताहरु पनि कमल थापाको अभियानमा नदेखिएको यो क्षेत्रका नागरिकको भनाइ छ। 

उनले भने, ‘यहाँ एउटै घरको भोट कहिल्यै पनि एउटै पार्टीलाई गएको छैन। यो भेगलाई मकवानपुरको लालकिल्ला भनिन्थ्यो। निवर्तमान सांसद कृष्णप्रसाद दाहालले त्यही लालकिल्लाको ब्याज खाए। अहिले कमल थापालाई उम्मेदवार बनाएपछि एमालेमा उत्साह देखिएको छैन।’ शिक्षक श्रेष्ठले कमल थापाले २०७४ सालमा कांग्रेसको सहयोगमा उम्मेदवार बन्दा करिब ३५ हजार भोट ल्याएको बताए। उनले भने, ‘२०७४ सालमा कमल थापाले कांग्रेसको सहयोगमा चुनाव लड्दा ३५ हजार मत ल्याएका थिए। त्यो भोटमा सबैभन्दा धेरै कांग्रेसको थियो। अहिले कमल थापाले राप्रपा नेपाल खोलेपछि राप्रपाको पनि मत विभाजित भएको छ।’ 

भर्खरै पार्टी छोडेका कांग्रेसका जिल्ला सदस्य नामदेव सिलवालले भने आफू राजेन्द्र लिङ्देनको भ्रष्टाचार विरोधी नारा राम्रो भएका कारण राप्रपाका उम्मेदवार दीपक सिंहको प्रभाव पनि राम्रो रहेको बताए। भ्रष्टाचार विरोधी नाराका कारण प्रत्यक्ष मात्र नभएर समानुपातिक तर्फको मतमा पनि राप्रपाको प्रभाव राम्रो हुने सिलवालको तर्क थियो। सिलवालको तर्कमा शिक्षक श्रेष्ठ पनि सहमत देखिए। श्रेष्ठले भने जनताले विकासका नारा पत्याउने छोडेको बताए। उनले भने, ‘विकास भनेको एउटा प्रक्रियाले हुने हो भन्ने जनताले बुझेका छन्। अर्को विकास गर्ने भनेको स्थानीय सरकारले रहेछ भन्ने पनि जनताले पाँच वर्षमा बुझेकाले विकासको नारा प्रतिनिधिसभा र प्रदेशसभामा बिक्न छोडेछ।’

गत स्थानीय तहको चुनावमा राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टीका सिंह, नेकपा एकीकृत समाजवादीकी मीना लामा र नेकपा एमालेका अनन्त पौडेलबीच मेयरमा प्रतिष्पर्धा भएको थियो। समाजवादीकी लामा २३ हजार ७५ मत ल्याएर प्रमुखमा विजयी भइन्। कडा काउन्टर दिएका पौडेलले २० हजार ९०८ र सिंहले २० हजार ५३१ मत ल्याएका थिए। स्थानीय चुनावमा नेपाली कांग्रेसको उम्मेदवार नहुँदा सिंहलाई भोट दिने मतदाता धेरैले यो पटक कांग्रेस उम्मेदवारलाई भोट दिने हुँदा सिंह प्रतिष्पर्धामा आउने अनुमान गर्न नसकिने बुद्धिजीवीहरुको भनाइ छ।