कांग्रेसको विश्लेषण : तत्काल नयाँ सरकार बन्दैन  

काठमाडौं- प्रमुख प्रतिपक्षी दल नेपाली कांग्रेसले वैकल्पिक सरकार बन्ने सम्भावना क्षीण बन्दै गएको विश्लेषण गरेको छ। प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले प्रतिनिधिसभामा सोमबार विश्वासको मत प्राप्त गर्न नसकेपछि राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीले वैकल्पिक सरकार गठनका लागि बिहीबारसम्मको समय दिएकी छन्। 

आफ्नै नेतृत्वमा सरकार बनाउने कसरत गरिरहेको कांग्रेसले राष्ट्रपतिले दिएको समयसीमा घर्कन लाग्दा वैकल्पिक सरकार गठनको सम्भावना नरहेको विश्लेषण गरेको हो। 

प्रधानमन्त्री ओलीलाई विश्वासको मत नदिएका कांग्रेस, नेकपा माओवादी केन्द्र, जनता समाजवादी पार्टीको उपेन्द्र यादव समूह र एमालेको माधवकुमार नेपाल समूहको गठजोडमा वैकल्पिक सरकार बनाउने प्रयास भइरहेको छ। तर, त्यो सम्भावना कम रहेको कांग्रेसका नेताहरु बताउँछन्। 

वैकल्पिक सरकार गठन हुने वा नहुने कुरा जसपा र एमालेको नेपाल समूहको निर्णयमा निर्भर रहेको कांग्रेस नेता डा. नारायण खड्का बताउँछन्। ‘वैकल्पिक सरकार गठनको प्रयास त गरि नै रहेका छौँ। तर, जसपा र नेपालजीहरुको निर्णयमै सबै कुरा निर्भर रहन्छ,’ उनले भने, ‘एक हिसाबले भन्दा नेपालजीहरुको राजीनामा कुरिरहेका छौँ।’

भर माधव नेपालको, आशंका पनि उत्तिकै

माधव नेपाल समूहले तत्कालै राजीनामा दिने विषयमा भने कांग्रेस ढुक्क देखिँदैन। मंगलबार माधव नेपाल र भीम रावलले कांग्रेस सभापति शेरबहादुर देउवासँग छलफल गरेका थिए। छलफलमा सामूहिक राजीनामाका विषयमा कुराकानी भएको थियो। तर, नेपाल र रावलले सभापति देउवालाई आश्वस्त बनाउन नसकेको एक नेताले जानकारी दिए।

माओवादी केन्द्र र जसपाको यादव समूहको समर्थन पाइसकेको कांग्रेसले नेपाल समूहका सांसदले राजीनामा दिए बहुमत पुर्‍याएर सरकार बनाउने निष्कर्ष निकालेको छ। मंगलबार नेपाल समूहका नेताहरुसँगको भेटमा राजीनामा दिए उपनिर्वाचन जिताउने आश्वसन कांग्रेस सभापति देउवाले दिएका छन्। 

सरकार बनाउन बहुमत पुग्न जति सांसदले राजीनामा दिनुपर्छ, त्यति नै सांसदले राजीनामा दिने बचन नेपाल समूहले देउवालाई दिएको स्रोतको दाबी छ। तर नेपाल समूहभित्रै राजीनामा दिने विषयमा सहमति जुटिनसकेकाले तत्काल ढुक्क हुने अवस्था नरहेको नेताहरु बताउँछन्। 

‘उहाँहरुले राजीनामा दिँदा सरकार गठनका लागि बहुमत पुग्छ। तर, उहाँहरुले राजीनामा दिइहाल्नुहुन्छ भन्नेमा विश्वस्त हुने ठाउँ छैन। उहाँहरुका पनि आफ्नै बाध्यता होलान्,’ देउवा निकट एक नेताले भने, ‘खेलको निर्णायक उहाँहरु नै हुनुहुन्छ। हेरौँ के हुन्छ।’ 

केपी ओलीकै नेतृत्वमा नयाँ सरकार गठन हुने सम्भवना रोक्न माधव पक्ष सक्रिय छ। सांसदहरू राजीनामा दिन तयार रहे पनि कति सांसदले राजीनामा दिन्छन् भन्ने टुंगो छैन। 

नयाँ सरकार बने अचम्मै हुन्छ!

अहिले नै कांग्रेसको नेतृत्वमा सरकार बन्यो भने आश्चर्यजनक हुने कतिपयको टिप्पणी छ। जसपाकाे महन्थ ठाकुर समूहले समर्थन नगर्ने र माधव नेपाल पक्षीय सांसदहरुले राजीनामा पनि नदिने सम्भावना बढी देखिएकाले तत्कालै अर्को सरकार बन्ने सम्भावना नरहेको कांग्रेस नेता प्रदीप पौडेलको तर्क छ। ‘अहिले नै नयाँ सरकार बनिहाल्छ भन्ने मलाई लाग्दैन,’ उनले भने, ‘तत्कालै नयाँ सरकार बन्यो भने त अचम्मै हुन्छ।’

उसो भए निर्वाचनअघि नयाँ सरकार बन्ने सम्भावना सकिएको हो त? पौडेल भन्छन्, ‘होइन, त्यसका लागि एक महिना कुर्नुपर्छ।’ 

पौडेलले देखेको नयाँ सरकार बन्ने बाटो संविधानको धारा ७६ (५) अनुसार हो। राष्ट्रपतिले नयाँ सरकार गठनका लागि दिएको समयभित्र दलहरुले सरकार गठन गर्न नसकेको अवस्थामा ओली धारा ७६ (३) अनुसार सबैभन्दा ठूलो दलको हैसियतमा अल्पमतको प्रधानमन्त्री हुनेछन्। उनले पुनः ३० दिनभित्र विश्वासको मत लिनुपर्छ। ३० दिनभित्र ओलीले विश्वासको मत लिन सकेनन् भने ७६ (५) अनुसार सरकार गठन गर्ने प्रक्रिया अघि बढ्नेछ। 

त्यो अवस्थामा मात्रै नयाँ सरकार गठन हुने सम्भावना धेरै रहेको पौडेलको विश्लेषण छ। ‘७६(५) अनुसारमात्रै नयाँ सरकार गठन हुने सम्भावना धेरै छ। त्यो अवस्थामा माधव नेपाल पक्षका नेताहरुलाई पनि सहज हुने देखिन्छ,’ पौडेलले भने। 

संविधानको धारा ७६ (५) मा प्रतिनिधिसभाको कुनै सदस्यले विश्वासको मत प्राप्त गर्ने आधार प्रस्तुत गरेमा प्रधानमन्त्री हुन सक्ने व्यवस्था छ। ‘उपधारा (३) बमोजिम नियुक्त प्रधानमन्त्रीले उपधारा (४) बमोजिम विश्वासको मत प्राप्त गर्न नसकेमा उपधारा (२) बमोजिमको कुनै सदस्यले प्रतिनिधिसभामा विश्वासको मत प्राप्त गर्न सक्ने आधार प्रस्तुत गरेमा राष्ट्रपतिले त्यस्तो सदस्यलाई प्रधानमन्त्री नियुक्त गर्नेछ,’ धारा ७६ (५) मा भनिएको छ।

तर, त्यसरी नियुक्त भएको प्रधानमन्त्रीले उपधारा ४ बमोजिम विश्वासको मत लिनुपर्ने व्यवस्था छ। ओलीको विकल्पमा सरकार बनाउने यो नै उपयुक्त विधि भएको पौडेलको भनाइ छ।

'निर्वाचन नै हुने देखिन्छ'

मुलुक ढिलोचाँडो निर्वाचनतर्फ धकेलिएकाले तयारी गर्नुपर्ने विश्लेषणसमेत कांग्रेसमा भइरहेको छ। गत पुस ५ गते प्रतिनिधिसभा विघटन गरेर निर्वाचन घोषणा गरेका ओलीले विश्वासको मतसमेत निर्वाचन गराउने उद्देश्यबाट प्रेरित रहेको नेताहरुको टिप्पणी छ।

विश्वासको मत प्राप्त नहुने जान्दाजान्दै माओवादीले समर्थन फिर्ता नलिँदै विश्वासको मत लिन खोज्नुले नै यसको पुष्टि गर्ने नेता खड्काको टिप्पणी छ। ‘ओलीजीले प्रतिनिधिसभा विघटन गरेर निर्वाचन गराउन खोज्नुभएकै हो। तर, सफल हुन सक्नुभएन। विश्वासको मत लिने निर्णयमा पुग्नुको पछाडि पनि निर्वाचनको गराउने स्वार्थ जोडिएको छ,’ उनले भने, ‘ढिलोचाँडो निर्वाचनतर्फ मुलुक धकेलिएको छ। अर्ली इलेक्सन होस् वा नियमित, अबको डेढ वर्षभित्रमा भइसक्छ। त्यसैले तयारी गर्नुपर्ने देखियो।’

मुलुक निर्वाचनतर्फ धकेलिएको विश्लेषण गरे पनि ओलीकै नेतृत्वमा निर्वाचनमा जाने वा नजानेबारे चाहिँ कांग्रेस नेताहरु स्पष्ट छैनन्। ओलीले स्वच्छ निर्वाचन गराउनेमा कांग्रेस ढुक्क छैन। तर, वैधानिक रुपमा निर्वाचन हुने अवस्था आए पछाडि फर्कने ठाउँमा समेत कांग्रेस देखिँदैन। ‘वैधानिक रुपमा निर्वाचन भयो र ओली नै प्रधानमन्त्री भए भने पछि फर्कने ठाउँ देखिँदैन। तर, ओलीकै नेतृत्वमा निर्वाचनमा जाने कि नजाने भन्नबारेमा चाहिँ बहस आवश्यक छ,’ उनले भने, ‘यो अवस्थामा हामी छलफल गर्ने नै छौं।’