१० महिनादेखि चीनमा अड्किएका अर्बौंका सामान छुटाउन बल्ल कूटनीतिक पहल

काठमाडौं– सरकारले उत्तरी छिमेकी चीनमा रोकेर राखिएका नेपाली सामान बोकेका कन्टेर छुटाउन कूटनीतिक पहल थालेको छ।

उत्तरी छिमेकी मुलुकले सामान बाेकेका कन्टेनर छुटाउन झन्डै १० महिनादेखि गरेको अवरोधपछि सरकारका तर्फबाट औपचारिक पहल सुरु भएको हो। कन्टेनर रोकिँदा गत पुसदेखि चीनमा अर्बौं रुपैयाँ बराबरका सामान अलपत्र छन्। 

परराष्ट्र मन्त्रालयले चिनियाँ पक्षलाई पत्र लेखेर सामान लोड गरेर रोकिएका कन्टेनर छिटोभन्दा छिटो नेपाल पठाउन आग्रह गरेको छ। 

यसअघि स्थानीय तह र सम्बन्धित जिल्ला प्रशासनको पटकपटकको पहलपछि असोजमा केही दिन रसुवागढी र तातोपानी नाका खुलाएको थियो। 
नाका खुलेको केही दिनमै नाकामा कार्यरत कामदारलाई कोरोना संक्रमण भएपछि चिनियाँ पक्षले फेरि नाका ठप्प पारेको थियो। 

केही दिनयता दुवै नाका खुले पनि अत्यन्त न्यून मात्र कन्टेनर आउन दिएकाले सरकारले पत्र पठाएर आयात सहज बनाउन चीनलाई आग्रह गरेको हो। 

परराष्ट्रले पठाएको पत्रमा १० महिनादेखि नेपाली व्यपारीले लोड गरेर राखेका सयौं कन्टेनर चीनमै रोकिँदा नेपाली जनतामा चीनप्रतिको विश्वासमा संकट आउन थालेको उल्लेख छ। 

पत्रमा नेपाली जनताको मनमा चीनप्रतिको सम्मान कायम राख्न नेपाली सामग्री बोकेका कन्टेनर जतिसक्दो छिटो नेपाल पठाउन चीन सरकारलाई आग्रह गरिएको छ। 

परराष्ट्र प्रवक्ता सेवा लम्सालले सरकारले गत शुक्रबार चीनको सरकारको आधिकारिक निकायलाई पत्र लेखी चीनमा अड्किएका नेपाली सामान जतिसक्दो चाँडो नेपालमा पठाउन आग्रह गरिएको बताइन्। 

उनले भनिन्, ‘हामीले चीनमा अड्किएका सामान नेपाल पठाउन कूटनीतिक भाषामा आग्रह गरी पत्र पठाएका छौं। छिटोभन्दा छिटो समस्या समाधान हुनेछ।’

१७ सय कन्टेनर सामान अलपत्र

नेपाल हिमालय सीमापार वाणिज्य संघका अध्यक्ष बच्चु पौडेलका अनुसार अहिले लोड भएका १७ सय कन्टेनर चीनमै अड्किएका छन्। 
गत पुसमा चीनको वुहानमा कोरोना भाइरस संक्रमण देखिएपछि चीनले तातापानी र रसुवागढी नाका बन्द गर्‍यो। 

सोही कारण नेपालमा सामान ल्याउन लोड भएका सयौं कन्टेनर चीनमै अड्किए। त्यतिबेला अड्किएका नेपाली व्यापारीको अर्बौंको सामान अझै आउन पाएको छैन। उनी भन्छन्, ‘हामीलाई हाम्रो सामान कस्तो अवस्थामा छ भन्ने थाहा छैन।’ 

ती कन्टेरमा गार्मेन्ट, जुत्ताचप्पल, कस्मेटिक्सका सामग्री तथा हाइड्रोपावर कम्पनीका लागि चाहिने सामग्री लोड गरिएका छन्। 

अहिले कोरोनाको कारण देखाउँदै नेपाली व्यापारीलाई मितेरी पुलबाट उता प्रवेश नदिइएको उनले बताए।

नेपाली व्यापारीले समुद्रीमार्ग भएर चिनियाँ सामान आयात गर्दा कलकत्ता बन्दरगाह हुँदै ल्याउनुपर्ने हुन्छ। चीनबाट त्यसरी सामान ल्याउन कम्तीमा  ४० दिन लाग्ने पौडेलले बताए।  

तातोपानी र केरुङ नाकाबाट सामान ल्याउँदा  १३–१४ दिनमा नै नेपाल आइपुग्छ। 

कोरोना भाइरस संक्रमणको कारण देखाउँदै चीनले गत असोजसम्म ‘नाकाबन्दी’ गरेको थियो। केही दिन नाका खुले पनि केरुङ नाकामा एक जना र तातोपानी नाकामा तीन जना कामदारमा कोरोना देखिएपछि फेरि बन्द भयो। 

अहिले स्थानीय तहको पहलमा दुवै नाका खुले पनि सीमित कन्टेनर मात्र आइरहेको तातोपानी भन्सार कार्यालयका प्रमुख लालबहादुर खत्रीले बताए। 
उनले भने, ‘कात्तिक १३ देखियता जम्मा पाँचवटा कन्टेनर नेपाल छिरेका छन्।’ 

केरुङ नाका हुँदै दैनिक पाँच वटा कन्टेनर आउने गरेको रसुवा भन्सार कार्यालयका प्रमुख पुण्यविक्रम खड्काले जानकारी दिए। 

विगतमा सामान्य दिनमा दुवै नाकाबाट दैनिक ४० देखि ५० वटा कन्टेनर नेपाल भित्रिने गर्थे। परराष्ट्रले पत्रमा सबै कन्टेनरलाई पूर्ववत् रुपमा पठाउन आग्रह गरेको छ।

‘नेपाली व्यापारीमा पनि कोरोनाको डर भएकाले उनीहरु पनि सावधानी अपनाएर सामान लिन जान्छन्’, संघका अध्यक्ष पौडेलले भने। 

सामान ल्याउन चिनियाँलाई घुस! 

नेपालमा सामान ल्याउन चिनियाँ पक्षलाई घुस दिनुपरेको अध्यक्ष पौडेल बताउँछन्। उनका अनुसार एक कन्टेनर सामान २३ किलोमिटर बाटो कटाउन नेपाली व्यापारीले ७० हजार युआन अर्थात् करिब १२ लाख ३५ हजार रुपैयाँभन्दा बढी रकम तिर्नुपर्छ।

केरुङबाट रसुवागढीसम्म २३ किलोमिटर छ। त्यहाँ सामान छुटाउन नेपाली जान पाउने व्यवस्था छैन। त्यसबापत चिनियाँ पक्षले पैसा लिने गरेको हो।

उनले भने, ‘विगतमा एक कन्टेनर सामान ल्याउँदा पाँच हजार युआन अर्थात् ८८ हजार रुपैयाँ तिर्दा हुन्थ्यो। अहिले उत्ति नै सामान ल्याउन झन्डै १३ लाख रुपैयाँ तिर्नुपरेको छ।’ 

अहिले जसले धेरै रकम बुझाउँछ उसैको कन्टेनर चाँडो नेपाल आउने गरेको उनले बताए। अध्यक्ष पौडेलले भने, ‘यो एक प्रकारको घुस नै हो। चिनियाँहरुले हामीलाई  कुनै रसिद दिँदैनन्।’ 

तातोपानी नाकामा भने चिनियाँ पक्षलाई थप रकम तिर्नुपर्ने अवस्था छैन। तातोपानी भन्सार प्रमुख लालबहादुर खत्रीले चिनियाँ पक्षलाई रकम तिर्नुपर्ने अवस्था नरहेको बताए। 

कोरोनाका कारण व्यापार ठप्प छ। माल बिक्री नभएर गौदाममै छ। अर्कोतर्फ मगाएको सामानमा पनि यसरी थप रकम तिर्नुपर्दा व्यापारी थप समस्यामा परेको गुनासो गर्छन्। 

खर्बको नोक्सानी 

उत्तरी नाकाबाट सामान नआउँदा एक खर्ब रुपैयाँ बराबरको नोक्सान भएको व्यपारीहरुको गुनासो छ। नेपाल हिमालय सीमापार व्यापार संघका अध्यक्ष बच्चु पौडेलले उत्तरी सीमा नाकाबाट सामान नआउँदा एक खर्ब रुपैयाँ बराबरको नोक्सान भएको बताए। 

उनले भने, ‘नेपालका व्यापारीहरुको १८ देखि २० अर्ब रुपैयाँ बराबरको सामान चिनियाँ नाकामै अड्किएको छ।’ संघका अनुसार नेपालमा चिनियाँ सामानको व्यापार गर्ने दसौं हजार व्यापारी छन्। एक जना व्यापारीले चारदेखि पाँच जनालाई रोजगारी दिँदै आएका थिए। व्यापार नहुँदा अहिले उनीहरूको रोजगारी गुमेको छ। 

स्वास्थ्य मापदण्ड अपनाए पनि अवरोध

तातोपानी भन्सार प्रमुख लालबहादुर खत्रीका अनुसार सामान्य अवस्थामा चीनबाट दैनिक ४० देखि ५० कन्टेनर नेपाल भित्रिन्थ्यो। अचेल बढीमा दैनिक पाँच कन्टेनर सामान भित्रिएको छ।

उनले भने, ‘हामीले हाम्रो तहबाट गर्ने सम्पूर्ण काम गरिरहेका छौं। दैनिक २३ जना (लोडर र ड्राइभर समेत) को पीसीआर परीक्षण गरिरहेका छौं। विश्व स्वास्थ्य संगठनले तोकेका मापदण्ड पूरा गरेका छौं तर चिनियाँ पक्षले आयातमा रोक लगाइहरेको छ। 

रसुवा भन्सार कार्यालयका प्रमुख पुण्यविक्रम खड्काका अनुसार दिनमा बढीमा पाँचवटा कन्टेनर मात्र नेपाल भित्रिएको छ। चिनियाँ कामदारले दिनमा एकपटक मात्र लोड–अनलोड गर्छन्। यस्तै प्रत्येक दुईदेखि तीन किलोमिटरमा कन्टेनर चालक परिवर्तन हुन्छन्। 

नेपालबाट सामान खन्याएर गएका कन्टेनरमा प्रयोग भएका पाल, डोरीजस्ता सामान पनि चिनियाँ पक्षले नेपालमै फ्याँकेर जाने गरेका छन्। नेपालमा ल्याएर खन्याएका कन्टेनर कम्तीमा पनि तीन घण्टा घाममा सुकाउने गरेको खड्काले बताए। 

उनले भने, ‘स्वास्थ प्रोटोकलका कारण चिनियाँहरुले यस्तो गरिरहेका छन्। उनीहरु एक जनालाई पनि कोरोना संक्रमण नहोस् भन्ने सोचका साथ काम गरिरहेका छन्।