लगानीकर्ताको हितलाई केन्द्रमा राखेर नयाँ एक्सचेन्ज ल्याउन लागिएको हो : सेबोन अध्यक्ष हमाल [अन्तर्वार्ता]

नेपाल धितोपत्र बोर्डले नेपाल स्टक एक्सचेन्जको प्रतिस्पर्धी बन्ने गरी नयाँ स्टक एक्सचेन्ज ल्याउने तयारीमा छ। बोर्डले भदौ २१ गते 'धितोपत्र बजार सञ्चालन (दोस्रो संशोधन) नियमावली, २०६४' लाई संशोधन गरेर 'धितोपत्र बजार सञ्चालन (दोस्रो संशोधन) नियमावली, २०७९' जारी गरिसकेको छ। नयाँ स्टक एक्चेन्जको लागि बोर्डले ३ अर्ब रुपैयाँ चुक्तापुँजी तोकेको छ। कुनै एक संस्थाले अधिकतम १५ प्रतिशत लगानी गर्न पाउने व्यवस्था गरिएको नयाँ स्टकमा सर्वसाधारण लगानीकर्ताको ३० प्रतिशत सेयर हुने प्रावधान छ। 

सानो देश र थोरै जनसंख्या भएको नेपालको पुँजीबजार पनि सानो नै हुने भएकाले एउटा मात्र स्टक एक्सचेन्ज पर्याप्त हुने भन्दै बहस पनि चलिरहेको छ। व्यापारिक घरानाको दबाबमा नयाँ स्टक एक्सचेन्ज खोल्न लागिएको भन्दै बोर्डका अध्यक्ष रमेश हमालको आलोचना भइरहेको छ। तर उनी भने खुल्ला अर्थतन्त्रमा प्रतिस्पर्धी चाहिने र प्रतिस्पर्धाका कारण ग्राहकले पाउने सेवा, सुविधा राम्रो हुने जिकिर गर्छन्। 

नेप्सेलाई पटकपटक सुध्रनका लागि बोर्डले समय दिएपनि सुध्रन नसकेकोले नेप्सेलाई नै अत्याधुनिक र प्रतिस्पर्धी बनाउनका लागि पनि कम्तीमा एउटा थप स्टक एक्सचेन्जको आवश्यकता रहेको उनको जिकिर छ। नयाँ स्टक एक्चेन्ज थप गर्ने विषय, यसका उपादेयता र बजारमा पर्ने प्रभाव, ब्रोकर लाइसेन्स, ब्रोकर शुल्क, इक्विटी भेन्चरको अनुमतिलगायतका विषयमा नेपाल समयकी शर्मिला ठकुरीले बोर्डका अध्यक्ष रमेशकुमार हमालसँग गरेको कुराकानीको सम्पादित अंश:

विवादका बीच पनि नयाँ स्टक एक्सचेन्ज ल्याउन खोज्दै हुनुहुन्छ, खासमा किन आवश्यक पर्‍यो? 
पछिल्लो समय भइरहेका टीकाटिप्पणीलाई विवादभन्दा पनि चासो राख्नुभएको भनेर मैले बुझेको छु। निरन्तर एउटै दिशामा हिँडिरहेको बेला अचानक दिशा परिवर्तन हुन खोज्दा चासो र चिन्ता हुनु स्वाभाविकै हो। त्यसलाई विवाद भन्नु उचित नहोला। 

नयाँ स्टक एक्सचेन्ज आउन लाग्दा यसका मापदण्ड स्पष्ट छन् कि छैनन्? स्वच्छ रुपमा लागू हुन्छ कि हुँदैन? समान अवसर दिइन्छ कि दिइँदैन? भन्ने बारेमा प्रश्न उठेर घचघच्याइरहनु राम्रो कुरा हो। यस्ता चासोलाई हृदयदेखि नै स्वागत गर्दछु। एक जनाले मात्रै सोचेको कुरा पूर्ण रुपमा सही हुन्छ भन्ने हुँदैन। त्यसैले आलोचनात्मक टिप्पणी आउनु राम्रो हो। 

 प्रतिस्पर्धी नभएका कारण नेप्सेको क्षमता विकास भएन। यसरी हेर्ने हो भने हामीले अहिलेको नेप्सेलाई सुधार गर्नका लागि नयाँ स्टक एक्सचेन्ज ल्याउन लागेको हो भनेर बुझ्दा हुन्छ। 

जहाँसम्म नयाँ स्टक एक्सचेन्जको कुरा छ। हामीले यसबारे विश्वभरमा स्टक एक्सचेन्जको अवस्था, नेप्सेको अहिलेको अवस्था, यसको सेवाप प्रणाली, क्षमता आदिका विषयमा गम्भीर अध्ययन गरेर नै नयाँ ल्याउन लागेका हौँ। 

बजारमा एउटा मात्र स्टक एक्सचेन्ज हुँदा एकाधिकार भयो, जसका कारण पुँजीबजारका लगानीकर्ताले चाहेअनुसार विश्वस्तरको सेवासुविधा पाउन सकेनन्। पुँजीबजारप्रतिको विश्वास पनि भएन भने नेप्से आधुनिक प्रविधियुक्त हुन सकेन। विदेशमा रहेका नेपाली नागरिक तथा विदेशी लगानीकर्ता नेपालको बजारमा आउन सकेनन्। प्रतिष्पर्धा भइदिएको भए अत्याधुनिक प्रविधियुक्त नेपालमा पनि विदेशी लगानी आउने थियो र आजको अवस्थामा बस्न पर्दैनथ्यो। 

बजारमा प्रतिष्पर्धा जरुरी छ। उदाहरणका लागि नेपाल टेलिकमलाई नै हेरौँ। टेलिकमले कसरी छलाङ मारिरहेको छ? सरकारी वाणिज्य बैंक पनि हेरौँ त, सरकारी भएर पनि निजी क्षेत्रका वाणिज्य बैंकसरह नै वाणिज्य बैंकले पनि अहिले सेवा प्रदान गरिरहेको छ। यसको कारण प्रतिस्पर्धा नै हो। 

अर्को स्टक एक्सचेन्जले हाल भइरहेको नेप्सेमा प्रतिस्पर्धात्मक क्षमता विकास गराउँछ। प्रतिस्पर्धी नभएका कारण नेप्सेको क्षमता विकास भएन। यसरी हेर्ने हो भने हामीले अहिलेको नेप्सेलाई सुधार गर्नका लागि नयाँ स्टक एक्सचेन्ज ल्याउन लागेको हो भनेर बुझ्दा हुन्छ। 

नेप्सेले नै निजी क्षेत्रसँग प्रतिस्पर्धा गर्न सकेन भने त उसको कुरा हो। तर प्रतिस्पर्धा भने आवश्यक छ। नेप्सेकै क्षमता विकासका लागि नयाँ स्टक एक्सचेन्ज आवश्यक छ। लगानीकर्ता विना नेपालको पुँजीबजारको कल्पना नै गर्न सकिँदैन। त्यसैले लगानीकर्ताको हकहितलाई सुरक्षित गर्नु हाम्रो कर्तव्य हो। त्यसैले उनीहरुको हितलाई केन्द्रबिन्दुमा राखेर नयाँ स्टक एक्सचेन्ज ल्याउन खोजिएको हो।