बैंकको ब्याजका कारण समस्या छ, तर ब्याज नै तिर्दैनौं भन्न पाइँदैन: रामचन्द्र संघई [अन्तर्वार्ता]

रामचन्द्र संघई नेपालको प्रतिष्ठित व्यापारिक घराना ‘त्रिवेणी ग्रुप’का सञ्चालक हुन्। नेपालमा झण्डै ४० वटा उद्योग सञ्चालन गरिरहेको त्रिवेणी ग्रुपले कम्तीमा पनि १८ हजार जनालाई रोजगारी समेत दिँदै आएको छ। गएको करिब दुई दशकयतादेखि नेपाल उद्योग वाणिज्य महासंघको केन्द्रीय सदस्यका रूपमा रहेका स‌घई वर्तमान उपाध्यक्ष हुन्। उनी महासंघको अघिल्लो अधिवेशनमा निर्वाचित भएका थिए। हाल महासंघको रोजगारदाता परिषद्को सभापतिसमेत रहेका संघईसँग नेपाल उद्योग वाणिज्य महासंघको आगामी चैत अन्तिम साता हुने आसन्न निर्वाचन र नेपालको वर्तमान अर्थतन्त्रमा केन्द्रित रहेर राससका उपसम्पादक कमलकुमार बस्नेतले गरेको कुराकानी-

अर्थतन्त्रका सूचकाङ्कहरू सन्तोषजनक छैनन्। यद्यपि नेपाल राष्ट्र बैंकको पछिल्लो तथ्याङ्क हेर्दा सुधारको बाटोमा हो कि जस्तो देखिन्छ। यहाँको विश्लेषणमा हाम्रो अर्थतन्त्र कस्तो अवस्थामा छ ?

समग्र अर्थतन्त्रको अवस्था राम्रै छ। पछिल्लो समय अर्थतन्त्रले राम्रो बाटो लागेको महसुस मैले गरेको छु। विदेशी विनिमय सञ्चिति पनि अहिले बढेको अवस्थामा छ। कुनै पनि अर्थतन्त्रमा जब शिथिलता आउँछ त्यो एकैपटक ह्वात्तै बढ्ने अवस्था हुँदैन। विस्तारै सुधार हुँदै जान्छ। हाम्रो अवस्था पनि त्यस्तै छ। विस्तारै सुध्रिँदै गएको देखिएको छ। पछिल्लो समय उद्योगी–व्यापारीलाई बैंकको चर्को ब्याजदरले समस्या भएको देखिन्छ। तर यसको पनि केही निकास निस्किएला भन्नेमा म ढुक्क छु।  

अर्थतन्त्र सुधारको बाटोमा कसरी जान सक्यो भन्ने लाग्छ ?

नयाँ सरकार बनेपछि केही सकारात्मक ऊर्जा पलाएको देखिएको हो। जनता र उद्योगी व्यवसायीमा उत्साह थपिएको पनि देखिएको हाम्रो अनुभव छ। त्यसले पनि काम गरेको हुनसक्छ। सरकारले पनि निजी क्षेत्रसँग मिलेर काम गर्ने भनेर विश्वास दिलाएको छ। सरकारले समस्या भए ल्याउन र समाधानका लागि प्रयास गर्ने विषयमा विश्वास दिलाएको पनि छ। त्यसैकारणले पनि अर्थतन्त्रमा उत्साह थपिएको हुनसक्छ। लगानीमैत्री वातावरणको विश्वास भएपछि अर्थतन्त्र चलायमान हुन्छ। जुन स्वभाविक हो। अब यस्तो लगानीमैत्री वातावरण निर्माणका लागि सबैले आ–आफ्नो स्थानबाट पहल गर्नुपर्छ। नेपाल उद्योग वाणिज्य महासंघ त यस्तो वातावरण निर्माणमा लागेकै छ।

पछिल्लो समय उद्योगी–व्यापारी चर्को ब्याज भयो भनेर आन्दोलनमा छन्। केही व्यापारीले त ब्याज नतिर्ने घोषणासमेत गरिसकेका छन्। यसलाई कसरी लिनुहुन्छ ?

म बैंकको सञ्चालक पनि हो र उद्योगी–व्यापारी पनि हो। मलाई पनि बैंकको ब्याजका कारण समस्या छ। तर ब्याज नै तिर्दैनौँ भन्न त भएन नि। आफूलाई गाह्रो–साह्रो परेका बेलामा ऋण लिने तर अहिले आएर तिर्दिन भन्नु राम्रो होइन। यसमा केही सहजीकरणका लागि प्रयास गर्न सकिन्छ। खुला बजारको नीतिअनुसार नै ब्याजदर तलमाथि भएको हो। अब कसरी अघि बढ्ने त ? निकासका बाटाहरू अनेक हुन सक्छन्। तर तिनको समीक्षा र सहजीकरणको बाटो नै अघि बढ्नुपर्छ।

उद्योगी–व्यवसायीले कर्जाको ब्याजदर एकल अङ्कमा झर्नुपर्छ भनिरहेका छन्। यसलाई यहाँले कसरी लिनुभएको छ ?

खुला बजार नीतिअनुसार हामीले नै हिजोका दिनमा ब्याजको दर स्थिर हुनुहुँदैन भनेका हौँ। ब्याज कहिले घट्छ र कहिले बढ्छ। स्थिर ब्याज हुँदा १२ प्रतिशतमा लिएको कर्जाको ब्याजदर आठ प्रतिशतमा हुँदा ऋणीले त्यसको सुविधा लिन पाउँदैनन्। फेरि नेपालमा मात्रै ब्याजदर बढेको होइन अमेरिका, बेलायतलगायतका देशमा पनि अहिले ब्याजदर बढेको छ। हामी निक्षेपकर्ता पनि हौँ, त्यसबाट पनि हामीले ब्याजदर पाइरहेका छौँ। निक्षेपकर्ताले बढी ब्याज र ऋणीले कम ब्याज पाऊ भन्ने हुन्छ। बजारमा माग र आपूर्तिका हिसाबले चल्ने भएकाले ब्याजदर घटबढ हुनुलाई अस्वभाविक मान्नु हुँदैन। बैंक पनि नेपाल राष्ट्र बैंकको नियमअनुसार चल्नुपर्छ। बैंकिङ क्षेत्र आजका दिनमा सबैभन्दा पारदर्शी क्षेत्रका रूपमा लिन सकिन्छ। यसका पनि आफ्ना समस्या हुन सक्छन् तर निदान नै ननिस्किने समस्या भने होइनन् भनेर सम्बद्ध सबै पक्षले बुझ्नुपर्दछ।  

समग्र अर्थतन्त्रको अवस्था राम्रै छ। पछिल्लो समय अर्थतन्त्रले राम्रो बाटो लागेको महसुस मैले गरेको छु। विदेशी विनिमय सञ्चिति पनि अहिले बढेको अवस्थामा छ। कुनै पनि अर्थतन्त्रमा जब शिथिलता आउँछ त्यो एकैपटक ह्वात्तै बढ्ने अवस्था हुँदैन। विस्तारै सुधार हुँदै जान्छ। हाम्रो अवस्था पनि त्यस्तै छ।

हाम्रो रेमिट्यान्सले धानेको अर्थतन्त्र छ। रेमिट्यान्स कम हुँदा अर्थतन्त्रमा समस्या देखिन्छ। केही समयअघि पनि यो देखियो। यस्तो अवस्थामा अर्थतन्त्रको स्वास्थ्य राम्रो बनाउनका लागि के गर्नुपर्छ भन्ने लाग्छ ?

हाम्रोमा नीति अस्थिर हुने अवस्था छ। पहिलो कुरा त हामीकहाँ नीति आउन नै ढिला हुन्छ। आएपछि पनि कार्यान्वयनको काममा अझ ढिलाइ हुने अवस्था पनि छ। खासमा हामीलाई यसले पनि फरक पार्छ। अर्थतन्त्रको स्वास्थ्य दीर्घकालीन सुधारका लागि निर्यातजन्य उद्योगमा केन्द्रित हुनुको विकल्प छैन। रोजगारी सिर्जना, विदेशी मुद्रा आर्जन, व्यापारघाटा कम गर्नका लागि निर्यात बढाउनुको विकल्प छैन। सरकारले यसका लागि नीतिगत सहजता बनाएर लगानी गर्ने वातावरण बनाउनुपर्छ। निर्यातजन्य उद्योगलाई प्रोत्साहन गर्ने नीति लिनुपर्छ। चालु आर्थिक वर्षको बजेटमार्फत सरकारले निर्यातजन्य उद्योगका लागि आठ प्रतिशतको छुटको नीति लिएको छ, जुन सकारात्मक छ। तर यसको कार्यान्वयन छिटो र प्रभावकारी हुनु जरुरी छ। आठ प्रतिशत छुट प्राप्त रकम वस्तु निर्यात गरेको वर्ष दिनपछि मात्र पाइन्छ। यो झन्झटिलो छ। यो नीति पुनरावलोकन गरेर महिना दिनभित्रै छुट प्राप्त रकम फिर्ता पाउने व्यवस्था हुनुपर्छ। नीति ल्याउँदा नै कार्यान्वयनको पक्षमा पनि विशेष जोड दिनुपर्छ। दक्ष जनशक्ति उत्पादन गर्न सक्ने हो भने विदेशबाट श्रमिक ल्याउनुपर्ने अवस्था हुँदैन। यसमा पनि केन्द्रित हुनु जरुरी छ।

नेपाल उद्योग वाणिज्य महासंघले वर्तमान कार्यसमिति आएपछि भिजन पेपर सन् २०३० ल्याएको छ। यसमा एक सय अर्ब डलरको अर्थतन्त्र बनाउने भनेको थियो। त्यसका लागि केही नीतिगत सुधारको पनि कुरा उठान गरेको थियो। यसको कार्यान्वयन कुन अवस्थामा पुगेको छ ?

महासंघले प्रकाशित गरेको भिजन पेपर कार्यान्वयनको चरणमै छ। सरकारले पनि यसलाई अनुमोदन गरिसकेको छ। सरकारले पनि कार्यान्वयनका लागि सहयोग गर्ने भनेको छ। ‘पोलिसी रिफर्म’का लागि सरकार प्रतिबद्ध छ। अहिले सरकार नयाँ आएको छ। सरकारसँग यस विषयमा कार्यान्वयनका लागि सहकार्य जारी रहेको छ। सरकार र महासंघका साथै सरोकारवाला निकायबीच काम भइरहेको छ। हामी सरकार र सम्बद्ध सरोकारवालासँगको आपसी समन्वय र सहकार्यमा छौँ र मलाई लाग्छ सो भिजन पेपरका कार्यक्रमहरूको कार्यान्वयन गरी पूरा गर्नका लागि हामी पनि प्रयत्तरत छौँ।

महासंघको रोजगारदाता परिषद् सभापतिका रूपमा रहेर पनि एक कार्यकाल काम गर्नुभयो। यस अवधिमा के–कस्ता काम गर्नुभयो ?

रोजगारदाता परिषद्मा रहँदा मैले श्रमिकको न्यूनतम पारिश्रमिक बढाउनका लागि सकारात्मक भूमिका निर्वाह गरेको छु। महासंघ, ट्रेड युनियन र सरकारबीच सकारात्मक भूमिका खेल्दै प्राप्त गरेको नतिजालाई मैले ठूलो उपलब्धि मानेको छु। यसबाट श्रमिकहरू पनि निकै खुसी छन् भने रोजगारदाता पनि खुसी छन्। त्यसबाहेक यसबीचमा हड्ताल र आन्दोलनलाई न्यूनीकरण गर्ने प्रयासमा पनि म सफल भएको छु। ट्रेड युनियनलाई पनि बिना कुनै कारण हडताल नगर्नका लागि सहमतिमा ल्याएको छु।

अहिले रोजगारदाता, श्रमिक र सरकारका बीचमा यो विषयमा एक प्रकारको सुमधुर सम्बन्ध विकास भएर अघि बढेको महसुस मैले गरेको छु। वास्तवमा नेपालमा लगानीमैत्री वातावरण निर्माणका लागि पनि यो आवश्यक थियो भन्ने मलाई लाग्दछ। सोहीअनुरुप मैले नै पहल गरेर अघि बढ्यौँ र हामी सफल पनि भयौँ भन्ने लाग्दछ। रोजगारदाता परिषद्को सभापतिका रूपमा अन्तर्राष्ट्रिय श्रम सङ्गठनका विभिन्न सभा–सम्मेलनमा भाग लिएर मैले निरन्तर श्रमिकका हितका विषयमा आवाज उठाएको छु। मलाई लाग्छ नेपालका व्यवसायी एवं श्रम क्षेत्रका समग्र साथीहरूले पनि यसको मूल्याङ्कन गर्नु नै भएको होला।     

हाम्रोमा नीति अस्थिर हुने अवस्था छ। पहिलो कुरा त हामीकहाँ नीति आउन नै ढिला हुन्छ। आएपछि पनि कार्यान्वयनको काममा अझ ढिलाइ हुने अवस्था पनि छ। खासमा हामीलाई यसले पनि फरक पार्छ।

महासंघको आगामी कार्यसमितिका लागि वरिष्ठ उपाध्यक्षमा उम्मेदवारी दिने सोच बनाउनुभएको हो ? 

अहिले हामी तीन जना उपाध्यक्ष छौँ। साथीहरूको पनि यो आकांक्षा होला भन्ने लाग्दछ। मेरो पनि महासंघको नेतृत्वमा जाने आका‌क्षा छ नै। एक कार्यकाल वरिष्ठ उपाध्यक्ष भएपछि स्वतः अध्यक्ष हुने व्यवस्था विधानमा भएकाले यस्तो हुनु स्वभाविक पनि हो। आगामी कार्यकालका लागि मैले वरिष्ठ उपाध्यक्षमा उम्मेदवारी दिने तयारी गरेको छु। यसअघि पनि मलाई साथीहरूले नै उपाध्यक्षमा उठ्न प्रेरित गर्नुभएको हो। उहाँहरूको माग र दबाबमा नै म उठेँ र निर्वाचित पनि भएँ। मलाई त्यतिबेला उम्मेदवारीका लागि वर्तमान वरिष्ठ उपाध्यक्ष चन्द्रप्रसाद ढकालजीले प्रेरित गर्नुभयो उहाँको टिमबाट नै उपाध्यक्षको उम्मेदवार बनेको हो। अघिल्लो अधिवेशनमा पनि मलाई उद्योगी–व्यवासायी साथीहरूले विश्वास गरेरै निर्वाचित गरेर पठाउनुभएको हो। यसपटक पनि मलाई साथीहरूले विश्वासका साथ तपाईँ नै वरिष्ठ उपाध्यक्ष हुनुपर्छ भनिरहनुभएको छ। यसपटक टिमलाई मैले अझ बलियो बनाएको छु। 

 वरिष्ठ उपाध्यक्षको उम्मेदवारका रूपमा यहाँका एजेण्डा के–कस्ता छन् ?

पहिलो विषय त महासंघले तयार पारेको भिजन पेपरलाई नै कार्यान्वयन गर्ने मेरो एजेण्डा छ। यो पूर्णरूपमा कार्यान्वयन हुनसक्यो भने मुलुकको अर्थतन्त्र निकै राम्रो अवस्थामा आउनेछ। यो कार्यान्वयन भए अर्थतन्त्रका सबैखाले सूचकाङ्कहरूमा निकै राम्रो सुधार देख्न पनि सकिनेछ भन्नेमा हामी विश्वस्त छौँ। त्यसबाहेक जिल्ला, एशोसिएटलगायतका साथीहरूसँगको सम्पर्क बढाएर उहाँहरूको समस्या सुन्ने र समाधान गर्नेमा म प्रतिबद्ध हुनेछु। उहाँहरूको निराशालाई उत्साहमा परिणत गर्नेछु। अहिलेसम्म जति पनि जिल्लाका साथीहरूसँग भेट गरेको छु। उहाँहरू भेटपछि निकै खुसी हुनुभएको छ। यसले मेरो आत्मविश्वास बढेको पनि छ।

साथै यसअघिका पूर्वअध्यक्षहरूले जसरी महासंघलाई यहाँसम्म ल्याउनुभएको छ, त्यसलाई अझ बढी सुदृढीकरण गर्दै अघि बढाउने र महासंघलाई अझ उचाइमा पु¥याउनेमा म लागिपर्नेछु। साथै नेपालमा लगानीमैत्री वातावरण निर्माणमा सहयोग गर्नेछु भने सरकार, निजी क्षेत्र, श्रमिक र नागरिकबीचको समन्वयका लागि समन्वयकारी भूमिका निर्वाह गर्नेछु। मुलुकको अर्थतन्त्र कमजोर भएसँगै मुलुकका उद्योगी–व्यवसायी साथीहरूका समस्या पनि निकै छन्। जस्तो कि म जिल्लातिर जाँदा होस् या यहीँ पनि साथीहरूसँगका भेटमा उहाँहरूले व्यक्त गर्ने गर्नुुहुन्छ विभिन्न समस्याहरू हाम्रो क्षेत्रमा छन्। ती समस्याको समाधानमा म पूर्णरूपमा लाग्नेछु र उद्योगी–व्यवसायी साथीहरूलाई सहयोगको भूमिका निर्वाह गर्नेछु। 

यहाँले निर्वाचन जित्ने आधारहरु के छन् त ?

मैले माथि नै भनेँ नि मलाई उद्योथी–व्यवसायी साथीहरूले नै निर्वाचनमा उठ्नका लागि प्रेरित गरिरहनुभएको छ। हिजो म उपाध्यक्ष निर्वाचित हुँदाको टिम पनि मसँग छ। महासंघका वर्तमान अध्यक्ष शेखर गोल्छा र वरिष्ठ उपाध्यक्ष चन्द्रप्रसाद ढकालको पनि मलाई सद्भाव रहेको छ। हिजो र आजको यो संयन्त्रका कारण पनि म बलियो छु भन्ने मलाई लाग्दछ। यस निर्वाचनका लागि म विभिन्न जिल्ला पुगेको छु। व्यवसायी साथीहरूसँग तयारी पनि राम्रो गरिरहेको छु। एक कार्यकाल उपाध्यक्षका रूपमा काम गर्दा मैले राम्रै काम गरेँ भन्ने नै लागेको छ। हामीले हाम्रो आफ्नो समूहबाट दर्जनौँ कम्पनीमार्फत १८ हजारभन्दा बढीलाई रोजगारी दिन सकेका छौँ।

सबैका समस्या पनि बुझेको छु र त्यसलाई समाधान गर्नका लागि पनि मसँग केही योजना छन्। ती योजना कार्यान्वयनका लागि म वरिष्ठ उपाध्यक्ष निर्वाचित हुनु आवश्यक छ। मलाई निर्वाचनमा उठ्नका लागि साथीहरूको माग र दबाब दुवै रहेको छ। उहाँहरूले मलाई वरिष्ठ उपाध्यक्षमा उठ्न भनिरहनुभएको छ त्यसैले मैले उम्मेदवारी दिने निर्णय गरिसकेको छु। हेरौँ, मुलुकका सबै उद्योगी– व्यवसायी साथीहरूको सहयोग र सद्भावका कारण परिणाम मेरै पक्षमा आउँछ भन्नेमा म ढुक्क पनि छु।