रीना पाण्डेमाथि खसेको दु:खको पहाड

बुटवल- यस्तो होइन कि जम्मू कश्मीरको पहलगाम जस्तो सुन्दर ठाउँ नेपालमा छैन। बुटवलका युवराज काफ्लेले यसो भन्दा उनको गहिरो पश्चाताप उनको आँसुमा झल्किन्छ। २२ अप्रिलमा युवराज काफ्ले त्यही पहलगाममा थिए, जब अतिवादीहरूले आक्रमण गरेर २६ जनाको हत्या गरेका थिए।

त्यो दिन पहलगाममा २८ वर्षीय युवराज आफ्नो सोही उमेरका भिनाजु सुदीप न्यौपानेसँग हिँडिरहेका थिए। उनको समूहमा लगभग २० जना थिए, जसमा युवराज काफ्ले, उनकी श्रीमती सुष्मा काफ्ले, उनकी सासू रीना पाण्डे र भिनाजु सुदीप न्यौपाने थिए।

उनीहरु २१ अप्रिलमा श्रीनगर पुगेका थिए र २२ अप्रिलमा पहलगाम पुगेका थिए। युवराज भन्छन्, "गोली चलेको आवाज सुनिएपछि स्थानीय मानिसहरूले भने- जंगली जनावरहरूलाई तर्साउन यसो गरेका होलान्। तर गोली चलेको आवाज नजिकै आइपुगेको थियो। त्यसपछि एक नकाबधारी हतियारधारी मानिस हाम्रो अगाडि थियो। उसले हिन्दूहरू एकातिर र मुस्लिमहरू अर्कोतिर जानुपर्ने धम्की दियो। स्थानीय मानिसहरूले के हुन लागेको छ भनेर बुझिहाले। उनीहरूले चुपचाप हामीलाई घुँडा टेकेर अल्लाहको नाम लिन भने। म मुस्लिमहरूको लाइनमा गएँ र त्यसै गरें र मेरो ज्यान बच्यो।

सुदीपले भने आफूलाई मुस्लिम घोषणा गरेनन्। युवराज भन्छन्, 'सुदीपले झूट बोलेनन् र उनले हिन्दूहरूको लाइन पछ्याए। सुदीपभन्दा पहिले तीन जनालाई गोली हानेर मारिएको थियो। उनी आफूलाई नेपाली भनिरहे तर हिन्दू हुनु महँगो साबित भयो। सुदीप हिन्दू भएको कारणले मारिए। उनले बिदा पाउँदैनथे। हाम्रो अनुरोध अनुसार उनले कुनै न कुनै रूपमा समय निकाल्न सफल भए। काश हामीले उनलाई नल्याएको भए हुन्थ्यो।"

घटना हुनुभन्दा एक घण्टाअघि पहलगाम हमलामा ज्यान गुमाएका सुदीप न्यौपाने 

युवराजको मनमा धेरै शंकाहरू छन् र अब ती प्रश्नहरूको रूपमा बाहिर आउँदैछन्। हामीसँग कुरा गर्दागर्दै युवराज धुरुधुरु रुन थाले। उनले भने, 'पाकिस्तान र भारत कश्मीरको लागि एकअर्कासँग लडिरहेका छन्। यो दुई देशबीचको युद्ध हो। तर हामी तेस्रो देशका पर्यटक थियौं। तिमीहरुले हामीलाई किन मार्‍यौ? यदि हिन्दू हुनु हाम्रो लागि अपराध हो भने हामीले नेपालमा हिन्दू र मुस्लिमहरू विरुद्ध कहिल्यै लड्ने थिएनौं। मेरो बुटवल शहरमा मुस्लिमहरूको संख्या राम्रो छ तर दुई समुदायबीच कहिल्यै घृणा भएको छैन। मेरो भिनाजुले हिन्दू भएको कारणले ज्यान गुमाउनु भयो, तर यसको बाबजुद पनि मलाई मुस्लिमहरूप्रति कुनै दुश्मनी छैन। भारत सरकारप्रति पक्कै पनि क्रोध छ। सुरक्षा सुनिश्चित गर्नु सरकारको काम थियो।'

युवराज काफ्लेले यी सबै कुरा भनिरहँदा उनकी श्रीमती सुष्मा र सासू रीना पाण्डे रोइरहेका थिए। सुदीपको तेह्रौं दिन मे ४ मा थियो र हामी १२ औं दिन (मे ३) मा त्यहाँ पुग्यौं। त्यतिबेला पण्डितले अनुष्ठान गराइरहेका थिए र धेरै छिमेकीहरू त्यहाँ बसिरहेका थिए।

सुदीपकी आमाको लागि उनको छोराको बिदाइ उनीमाथि खसेको दुःखको पहाड हो। सुदीपको जन्मपछि रीनाको श्रीमान् ध्रुव न्यौपानेसँग सम्बन्ध विच्छेद भयो। सुदीप एक्लो छोरा थिए।

रीना भन्छिन्, "मैले आतंककारीहरूलाई मलाई पनि गोली हान्न भनेकी थिएँ। अब मभित्र जीवित केही बाँकी छैन। मैले मेरो छोरालाई मेरो आँखा अगाडि मारिएको देखें। अब ममा बाँच्ने साहस छैन। मेरो बच्चालाई एक्लै हुर्काएका कारण यो भनेको होइन। मेरो छोराले आफू नेपाली भएको भनिरह्यो। हो, उसले झुटो बोलेन कि ऊ मुस्लिम हो। मेरो छोरा हिन्दू भएको कारणले मारिएको थियो। के भारत सरकारले हिन्दूहरूलाई प्रदान गरिरहेको सुरक्षा यही हो? मेरो एउटा मात्र छोरा थियो, अब मेरो हेरचाह कसले गर्छ? मेरो छोराले अल्लाह भन्दै झुकेन र उसलाई आतंककारीहरूले गोली हाने।"

बुटवल र भारतीय सेना
सुदीपको घर बाहिर धेरै छिमेकीहरू बसिरहेका थिए। सबैको मुखमा एउटै प्रश्न छ: के भारतले केही गर्दैन? एक छिमेकीले हामीलाई सोधे, "भारतले केही गर्छ कि गर्दैन?" हरेक दिन भारतीय मिडियाले पाकिस्तान ध्वस्त हुन लागेको भनिरहेका छन्। तिमी नै भन, तिमी केही गर्छौ कि गर्दैनौ?

नेपालको बुटवल शहर भारतीय सेनाका अवकाशप्राप्त सैनिक र अधिकृतहरूको गन्तव्यको रूपमा चिनिन्छ। यो शहर प्रायः समाचारको केन्द्रमा रहँदै आएको छ किनभने यहाँका युवाहरूले भारतीय सेनाको तर्फबाट सीमामा लड्दा आफ्नो ज्यानसमेत जोखिममा पारेका छन्।

यो शहरमा भारतीय सीमाबाट लाशहरू आएका छन्, तर ती गोर्खाहरूका हुन् जो भारतीय सेनामा सिपाही थिए। जम्मू कश्मीरबाट नेपाली पर्यटकको शव यस शहरमा आएको यो पहिलो पटक हो।

कुलबहादुर केसी यसै शहरका हुन् र भारतीय सेनामा सुबेदार थिए। कुलबहादुरले सन् १९९९ को कारगिल युद्धमा लडेका थिए र २०१० मा भारतीय सेनाबाट अवकाश लिएका थिए।

सुदीप न्यौपानेको बारेमा सोध्दा उनले भने, 'भारतीय सेनामा नेपाली गोर्खाहरू जुन बहादुरीका लागि चिनिन्छन्, सुदीपले पहलगाममा पनि त्यही बहादुरी देखाएका थिए। आफ्नो ज्यान बचाउन उनले आफूलाई मुस्लिम भनेर चिनाएका थिएनन्। सुदीपले गोली चलेको आवाज सुनेका थिए। मैले मानिसहरूलाई गोली हानेको पनि देखेको थिएँ। उनलाई थाहा थियो कि उनी हिन्दू हुँ भन्नु उनको लागि घातक हुनेछ तर उनले झूट बोलेनन् र आफ्नो ज्यान गुमाउनु नै राम्रो ठाने। उनी हामीबीच भएको भए राम्रो हुन्थ्यो, तर हामी उनको साहसलाई सलाम गर्छौं।'

सुदीपले बिदा पाउँदैनथे
कुलबहादुर भन्छन्, 'सुदीप तेस्रो देशका थिए तर पाकिस्तानी आतंककारीहरूलाई भारतीय सेनामा नेपाली गोर्खाहरूको योगदान थाहा छ। नेपाली गोर्खाहरूले पाकिस्तानीहरूलाई कहर मच्चाउँछन्। यस्तो अवस्थामा कुनै पनि पाकिस्तानी आतंककारीले नेपाली नागरिकलाई किन छोड्छ?

सुदीपको हत्याको बुटवलका मुस्लिमहरूले कडा निन्दा गरेका छन्। मस्जिदका इमामले पनि सन्देश जारी गरेका थिए। तर यो सत्य हो कि सुदीप हिन्दू भएको कारणले मारिएको थियो। यस्ता घटनाहरूले दुई समुदायबीचको सम्बन्धलाई बिस्तारै असर गर्छ। दीर्घकालीन रूपमा यस्ता घटनाहरूले कुनै न कुनै रूपमा समस्या निम्त्याउँछन्।'

सुदीपकी दिदी सुष्मा भन्छिन्, 'धेरै पटक हामी सुदीप बिना यात्रामा निस्कन्थ्यौं, तर यसपालि हामीले उसलाई पनि सँगै लैजाने निर्णय गरेका थियौं। सुदीपसँग बिदा थिएन तर उसले कुनै न कुनै रूपमा समय निकाल्न सफल भयो। काश हामीले उसलाई नल्याएको भए हुन्थ्यो। मेरो भाइ धेरै साहसी थियो। उसले आफ्नो ज्यान बचाउन झूट बोलेन। ऊ सधैं कसैलाई मद्दत गर्न तयार थियो। ऊ मलाई धेरै माया गर्थ्यो। ऊ बिना बाँच्नु भनेको हरेक दिन मर्नु जस्तै हो।"

सुषमालाई सोध्दा पाकिस्तानको बारेमा भारतमा धेरै बहस भइरहेको छ। सरकारले धेरै निर्णय लिइरहेको छ र तनाव दिनप्रतिदिन बढ्दै गइरहेको छ। उनी पाकिस्तानलाई कसरी हेर्छिन्?

सुषमा भन्छिन्, 'भारत र पाकिस्तानका आ-आफ्नै समस्या छन्। उनीहरूले यसलाई आफैंमा समाधान गर्नुपर्छ। पाकिस्तानमा सबैजना अपराधी हुँदैनन्। निर्दोषहरूलाई सजाय दिनु हुँदैन। हामी आफ्नै पैसाले यात्रा गर्न गएका थियौं। हाम्रो सुरक्षाको जिम्मेवारी कसको थियो? यदि तपाईं नेपालमा हुनुहुन्छ भने के तपाईंको सुरक्षा सुनिश्चित गर्नु हाम्रो सरकारको जिम्मेवारी होइन र? मेरो भाइलाई हाम्रो अगाडि छातीमा गोली हानिएको थियो किनभने ऊ हिन्दू थियो। म भारत सरकारलाई मेरो भाइलाई शहीद घोषणा गर्न अनुरोध गर्छु।"

घर ऋणमा

सुदीपको घरको छेउमा एउटा नहर बग्छ। नहरको पानी बिल्कुल सफा छ। त्यहाँ एउटा फलामको बेन्च जडान गरिएको छ। यहीँ सुदीप हरेक दिन राति १० बजेपछि आफ्नो साथी अमृत भुसालसँग बसेर कुरा गर्थे।

अमृत त्यही बेन्चमा बसे र सुदीपलाई सम्झेर रुन थाले। पहलगाम जानुअघि अमृतले सुदीपसँग नेपालमा दन्त स्वास्थ्यसम्बन्धी नयाँ परियोजनामा ​​सँगै काम गर्ने कुरा गरेका थिए।

अमृतको डेन्टल क्लिनिक छ र सुदीप पनि उनीसँगै मुख स्वास्थ्यमा काम गर्थे। अमृत ​​भन्छन्, 'सुदीपले मलाई काका भनेर बोलाउँथे। हरेक रात हामी यो बेन्चमा नेपालसँग सम्बन्धित विभिन्न विषयमा छलफल गर्थ्यौं। त्यहाँ नहर छ, यो बेन्च छ, रात पर्छ तर सुदीप त्यहाँ हुने छैनन्। सुदीपले ऋण लिएर यो घर बनाएका थिए। हाल ८० लाख रुपैयाँ ऋण तिर्न बाँकी छ। सुदीप कमाउने र ऋण तिर्ने एक मात्र व्यक्ति थिए। अब बैंकले यो घर नियन्त्रणमा लिनेछ। यो परिवारले भारत सरकारबाट आर्थिक सहयोग पाउनुपर्थ्यो।"

पहलगाममा मारिनुभन्दा एक घण्टाअघि सुदीपले आफ्नो परिवारसँग कश्मीरी पहिरन लगाएर फोटो खिचाएका थिए। यी तस्बिरहरू देखेर सुदीपकी आमा रोइरहन्छिन्। रीना श्रीमानबाट अलग हुँदा उनको छोरा उनको आडभरोसा थियो। बुढेसकालमा उनलाई सबैभन्दा बढी आवश्यकता परेको बेला उनले आफ्नो छोरा गुमाइन्।

यदि सबै कुरा ठीकठाक भएको भ, सुदीपले यसै वर्ष विवाह गर्थे। सुदीप एक केटीलाई माया गर्थे र विवाह गर्न लागेका थिए। प्रेम हरायो र विवाहको यात्रा अधुरो रह्यो।
-बीबीसी हिन्दीबाट भावानुवाद