वायु प्रदूषण रोक्न के दिए विज्ञले सुझाव ?

काठमाडौं उपत्यकाको वायु प्रदूषण कम गर्न विज्ञहरूले विभिन्न सुझाव दिएका छन्।

कार्यवाहक प्रधानमन्त्री प्रकाशमान सिंहसँगको भेटमा विज्ञहरुले सरकारलाई सुझाव दिएका हुन्। काठमाडौंमा वायु प्रदूषणले खतराको तह पार गरेपछि सरकारले प्रदूषण कम गर्न विज्ञको सुझाव लिएको हो। 

विज्ञहरूले वायु प्रदूषण कम गर्न हप्तामा दुई दिन सार्वजनिक बिदा दिन सुझाएका छन्। त्यस क्रममा विज्ञहरुले सातामा दुई दिन कार्यालय बिदा दिन तथा सवारीसाधनमा जोरबिजोर प्रणाली लागू गर्न सुझाव दिएका थिए।

विश्वको वायु गुणस्तर मापन गर्ने एयर क्वालिटी इन्डेक्स (एक्यूआई) सूचकाङ्क अनुसार केही दिनदेखि नेपाल अत्यधिक प्रदूषित देशको सूचीमा परेको छ। एक्यूआई मापनअनुसार शून्यदेखि ५० सम्म ‘स्वच्छ’, ५१ देखि एक सयसम्म ‘सामान्य’, एक सय एक देखि एक सय ५० सम्म ‘सम्भावित जोखिम’, १ सय ५१ देखि दुई सयसम्म ‘अस्वस्थकर’, दुई सय एकदेखि तीन सयसम्म ‘अत्यधिक अस्वस्थकर’ र तीन सय एकभन्दा माथि ‘खतरनाक’ मानिन्छ।

हाल काठमाडौंमा वायु प्रदूषणको स्तर ३ सय ४८ एक्यूआई पुगी ‘खतरनाक’ श्रेणीमा पुगेको स्वास्थ्य मन्त्रालयले जनाएको छ। मन्त्रालयले उपत्यकामा वायु प्रदूषण बढेसँगै उच्च सतर्कता अपनाउन सबैलाई आग्रह गरेको छ। मन्त्रालयले आज प्रेस विज्ञप्ति जारी गर्दै  विश्वको वायु गुणस्तर मापन गर्ने एयर क्वालिटी इन्डेक्स (एक्यूआई) सूचकाङ्कअनुसार केही दिनदेखि नेपाल अत्यधिक प्रदूषित देशको सूचीमा परेकाले सतर्कता अपनाउन सबैलाई अनुरोध गरेको हो ।

मन्त्रालयका प्रवक्ता डा. प्रकाश बुढाथोकीले हालको वायु प्रदूषणका कारण दम, फोक्सोसम्बन्धी रोग, आँखाको समस्या, नाक र घाँटीमा एलर्जी, छालामा समस्या, हृदय रोग तथा दीर्घकालीन स्वास्थ्य समस्या देखिन सक्ने भएकाले संवेदनशील समूहमा पर्ने बालबालिका, वृद्धवृद्धा, गर्भवती तथा दीर्घरोगीलाई विशेष सतर्कता अपनाउन सुझाव दिए ।

स्वास्थ्य मन्त्रालयले अत्यावश्यक कामबाहेक घरबाहिर ननिस्कन, यात्रा गर्दा अनिवार्य रूपमा मास्क लगाउन र अत्यधिक प्रदूषण भएका क्षेत्रमा नजान सर्वसाधारणमा अनुरोध गरेको छ ।

राष्ट्रिय विपद् जोखिम न्यूनीकरण तथा व्यवस्थापन प्राधिकरणले वायु प्रदूषण नियन्त्रण गर्न सबैले आ–आफ्नो क्षेत्रबाट पहल गर्न, स्वास्थ्यमा विशेष सतर्क रहन अनुरोध गरेको छ । गर्मी मौसम बढ्दै जाँदा बढ्दो वन डढेलो, सडक निर्माण, औद्योगिक क्रियाकलापलगायत कारणले वायु प्रदूषणकोस्तर उच्च हुँदै गएको प्राधिकरणले जनाएको छ ।

प्राधिकरणले वायु प्रदूषणका कारण श्वासप्रश्वाससम्बन्धी समस्या, आँखा पोल्ने, एलर्जी, टाउको दुख्नेलगायत स्वास्थ्यमा समस्या बढ्नसक्ने उल्लेख गरेको छ । यसै सन्दर्भमा जनतासँगै उद्योग, व्यवसाय, निर्माणसम्बन्धी काम सञ्चालन गरिरहेका निकायलाई वायु प्रदूषण न्यूनीकरणका लागि आवश्यक सतर्कता अपनाउन आग्रह गरिएको छ ।

सार्वजनिक यातायातको कम प्रयोग, फोहरको उचित व्यवस्थापन, निर्माण कार्यमा धुलो रोकथाम गर्ने उपाय अवलम्बन गर्न तथा वन डढेलो नियन्त्रण गर्न स्वास्थ्य मन्त्रालय र प्राधिकरणले सम्बन्धित निकायलाई अनुरोध गरेको छ ।

प्राधिकरणले सम्बन्धित निकायलाई वायु प्रदूषणमापन गरी तत्काल सुधारका उपाय अपनाउन सरकारमार्फत निर्देशन दिएको छ । साथै, विपद् न्यूनीकरण प्राधिकरणले आमनागरिकलाई व्यक्तिगत सावधानी अपनाउन, मास्कको प्रयोग गर्न र स्वास्थ्य सुरक्षाका उपायहरू अवलम्बन गर्न आग्रह गरेको छ ।

वायु प्रदूषण रोक्न सरकारले यथाशक्य छिटो निर्णय गर्ने कार्यवाहक प्रधानमन्त्री सिंहले बताए। सिंहले विज्ञहरूको सुझावका आधारमा अन्य सरोकारवाला निकायसँग समेत छलफल गरेर अघि बढ्ने बताए ।

उद्योगधन्दा र कलकारखानाको माध्यमबाट भइहरको वायु प्रदूषण रोक्न आवश्यक पहल गर्ने मन्त्री सिंहको भनाइ छ। ‘चाँडै अन्य सम्बन्धित निकायसँग समेत छलफल गरेर तत्काल गर्नुपर्ने काम सरकारले गर्छ । विज्ञको सुझावका आधारमा वायु प्रदूषण कम गर्न तत्काल निर्णय गर्छौं,’ उनले भने ।

- प्रदूषण बढेका बेला घर बाहिर निस्कँदा मास्कको प्रयोग गरौं।

- गहुँ र धानबाली भित्र्याएपछि पराल वा छवाली बाल्ने काम नगरौं।

- सवारी साधनको समयमै सर्भिसिङ तथा मर्मत गरौं।

- फोहोरको सही व्यवस्थापन गरौं, नजलाऔं ।

- घर, सडक तथा सार्वजनिक स्थानको सरसफाइ गरौं।

- प्लास्टिकको प्रयोग कम गरौं ।

- 'वन डढेलो हुन नदिऔं, भइहालेमा सकेसम्म छिटो नियन्त्रण गरौं।