सीपले बदलेको जिन्दगी

ढोरपाटन (बागलुङ)- गलकोट नगरपालिकाले आर्थिक वर्ष २०७८-७९ मा गृहिणी महिलालाई सीपमूलक तालिमसहित आवश्यक उपकरण सहयोग गरेपछि गृहिणी महिला पनि उद्यमी बनेका छन्। नगरपालिकाले २० जना गृहिणीलाई ४५ दिन स्विटर बुन्ने तालिम दिएपछि जीवनस्तरमा परिवर्तन आएको तालिममा सहभागी गृहिणी बताउँछन्।

महिलाले स्विटर उद्योगलाई ‘नरेठाँटी होच्यारी महिला उद्यमी’ नाम दिएका छन्। अहिले साँघुरो ठाउँमा उद्योग सञ्चालन गरिए पनि यसलाई विस्तार गरी ठूलो बनाउने सोच रहेको महिला उद्यमीकी संयोजक धनमाया खड्काथोकीले बताइन्। गलकोट–२ नरेठाँटीकी ५१ वर्षीया सावित्रा कार्की हिजोआज घर छेउको स्वीटर उद्योगमा भेटिन्छिन्।

दुई वर्ष अगाडिसम्म पशुचौपाया पाल्ने, खेतीपाती गर्ने र अरुको काम गरेर गुजारा चलाउने सावित्रा अहिले आफ्नै उद्योगमा मालिक बनेर काम गरिराखेकी छन्। उनीसँगै नरेठाँटीका सात जना महिला यही उद्योगमा काम गर्छन्। उद्योग सञ्चालनमा आएपछि अहिले सातै जनाले अरुको काम गर्नु नपरेको बताउँछन्। स्वरोजगार बनेपछि दैनिकी र जीवनस्तर बदलिँदै गएको उनीहरुको भनाइ छ।

सावित्राले पाँच दशक बढीको उमेर चुलोचौको र मेलापातमा बिताइन्। ५० नाघेपछि उद्यमी बन्दा उनी खुसी छिन्। कुनै सीप नहुँदा जीवनकालमा निकै कष्टकर दिन बिताएको सम्झना सावित्राको मानसपटलमा अझै ताजा छ। काममा व्यस्त हुन थालेपछि पुराना दिनलाई विस्तारै भुल्दै गएको सावित्रीको भनाइ थियो। उद्योगमा हरेक दिन आफू जस्तै महिलाले काम गर्ने भएकाले दैनिकी सहज बन्दै गएको उनले बताइन्।

गलकोट–२ को वडा कार्यालय नजिकै रहेको स्विटर उद्योगमा केही १८-२० वर्षका युवती छन् भने कोही पाका महिला छन्। युवादेखि पाकासम्मका महिलालाई उद्यमसँग जोड्न नगरपालिकाले भूमिका खेलेको छ। पालिकाले तालिम दिएर सीप सिकाएपछि उद्यमी बनेका महिलाले अब अरुको काम गर्नु नपर्ने सुनाउँछन्। 

सावित्राले परिवार चलाउनका लागि रात दिन अरुको काम गरेको स्मरण गर्दै अहिले आफूलाई अनुकूल समय निकालेर काम गरिरहेको बताइन्। उनले सबैभन्दा ठूलो सीप रहेको भन्दै सीप भएपछि कुनै पनि व्यक्तिले दुःख पाउन नपर्ने बताइन्। नगरपालिकाले गृहिणी महिलाका लागि ठूलो अवसर दिएपछि आयआर्जनसँग जोडिन थालेको सावित्रीको भनाइ थियो। अहिले आफै मालिक भएर काम गर्दा गौरवको अनुभूति भएको उनले अनुभव सुनाइन्। 'पहिले अरुको काम गर्नुपर्थ्यो। अरुको काम गरेर पैसा पाउन निकै गाह्रो हुन्थ्यो। परिवारको खर्चका लागि मेलापात गर्नुको विकल्प थिएन', उनले भनिन्, 'अहिले सीप सिकेपछि दुई-चार पैसा कमाउन गाह्रो छैन। आफ्नै व्यवसाय छ। आफै काम गर्ने आफै कमाउने भएका छौँ।'

महिला उद्यमीकी संयोजक खड्काथोकीले नगरपालिकाले दिएको स्विटर बुन्ने तालिमले आफूहरुको जीवनस्तरमा परिवर्तन गराइदिएको बताइन्। तालिमपछि उद्योग परीक्षणकालमा रहे पनि व्यवसाय फस्टाउँदै गएको उनले बताइन्। यहाँ महिला तथा पुरुषका लागि स्विटर, विद्यार्थीका लागि पोसाक, गलबन्दि, टोपीलगायतका सामग्री उत्पादन गर्ने भन्दै बाहिरबाट आउने कपडाभन्दा गुणस्तरीय उत्पादन हुने खड्काथोकीले दाबी गरिन्। बजारको भन्दा सस्तोमा यहाँबाट उत्पादित सामान उपलब्ध गराउन सक्ने उनको भनाइ थियो। 

व्यवसाय सञ्चालन गरेको एक वर्षमै धेरै ठाउँबाट उत्पादनको माग आएको भन्दै मागअनुसार पुर्याउन नसकेको खड्काथोकीले जानकारी दिइन्। उद्योग सञ्चालनमा अधिकांश लगानी नगरपालिकाले गरेको भन्दै यहाँ आवद्ध महिलाले प्रतिव्यक्ति पचास हजार लगानी गरेका छन्। कच्चा पदार्थ बुटवल र काठमाडौँबाट ल्याउने भएकाले समस्या भएको छैन।

संयोजक खड्काथोकीले उद्यमले गृहिणीको आर्थिक अवस्थालाई बलियो बनाउन थालेको बताइन्। पहिले अरुको काम गर्दा दिनको पाँच सय कमाउने गरेकामा अहिले एक हजारदेखि १२ सयसम्म आम्दानी हुने गरेको उनले जानकारी दिए।

'सीप नहुँदा मैले पनि अरुको काम गर्थेँ। अरुको काम गर्दा पैसा लिन नै समस्या थियो। अहिले नगरपालिकाले सीप सिकाएपछि हामीहरु उद्यमी बनेका छौँ। यहाँ बाहिरबाट आउने कपडाभन्दा गुणस्तरीय उत्पादन गरिरहेका छौँ। तुलनात्मक रुपमा यहाँ सस्ता पनि पर्छ', खड्काथोकीले भनिन्, 'अहिले माग बढिरहेको छ। मागअनुसारको उत्पादन पुर्याउन सकिएको छैन। उत्पादन गर्ने ठाउँमै आएर किन्ने धेरै हुनुहुन्छ। उद्योगमा हामी आफूलाई मिल्ने समयमा आएर काम गर्छौँ। अहिले मासिक ३०-३२ हजार कमाउनलाई गाह्रो छैन।'

सोही ठाउँकी सुस्मिता नेपालीले आर्थिक अवस्था कमजोर भएकाले १० पढ्दापढ्दै बीचमै पढाइ छोड्नुपर्‍यो। पढाइ छोडेर गाउँमै केही गर्ने लक्ष्य राखेकी सुस्मिताले नगरपालिकाले दिएको स्विटर बुन्ने तालिम लिएसँगै अहिले उनले पनि अन्य महिलासँग मिलेर उद्यम सुरु गरेकी छन्। उद्यमले अहिले आर्थिक अवस्था सुधार हुँदै गएको उनले बताइन्। नेपालीले दैनिक उद्योगमा आएर ग्राहकले माग गरेका कपडा बुन्ने गरेको सुनाउँदै आफूहरुले उत्पादन गरेका सामग्रीलाई धेरैले रुचाएको बताइन्।

गलकोट नगरपालिकाका प्रवक्ता हिमबहादुर भण्डारीले गृहिणीलाई स्वरोजगार बनाउने योजना अन्तर्गत दुई वर्ष अगाडि तालिम दिएर उद्यमी बनाइएको जानकारी दिए। पछिल्लो समय धेरै गृहिणी विदेश पलायन हुन थालेपछि गाउँ रित्तिन थालेको भन्दै उनीहरुलाई गाउँमै रोक्न सीप सिकाएर व्यवसायसँग जोडेको उनको भनाइ थियो। 

नगरपालिकाले तालिमसहित करिब सात लाख बराबरको मेसिन सहयोग गरेको छ। उद्योगका लागि घर पनि पालिकाले नै व्यवस्थापन गरिदिएको प्रवक्ता भण्डारीले बताए 'सुरुमा तालिम लिने दिदीबहिनी धेरै थिए। व्यवसाय गर्न चाहिँ सात जनाले मात्रै थाल्नुभयो। उहाँहरु अहिले आत्मनिर्भर बन्दै जानुभएको छ। सात जनाले भए पनि यहाँ रोजगार पाउनुभएको छ', उनले  भने, 'अझै उद्योगमा धेरै कामदारको आवश्यकता परेमा उद्योग विस्तार गर्दै लगे धेरैले रोजगार पाउने छन्।' 

यहाँ आवद्ध सबैको आर्थिक अवस्था सुधार भएको भन्दै प्रवक्ता भण्डारीले महिला आयआर्जनसँग जोडिएसँगै उनीहरुको जीवनशैली पनि बदलिएको बताए। नगरपालिकाले अन्य वडामा पनि सीपमूलक तालिम दिएर महिलालाई व्यवसायसँग जोडेको उनको भनाइ थियो। -रासस