ट्वाइलेटमा बसेर रिल्स हेर्नुहुन्छ? ढिलो हुनुअघि यी ६ कुरामा ध्यान दिनुस्

के तपाईं सधैं आफ्नो फोन साथमा राख्नुहुन्छ? के तपाईं खाना खाँदा, राती सुत्नुअघि र बिहान उठ्ने बित्तिकै फोन नहेरी बस्न सक्नुहुन्न? के तपाईं शौचालयमा पनि आफ्नो मोबाइल फोन साथमा लैजानुहुन्छ? 

रिल्स हेर्न धेरै समय खर्च गर्नुहुन्छ? यदि यस्तो हो भने यो चिन्ताको विषय हो। 

मोबाइल फोनमा सामाजिक सञ्जाल, फोन कल, इमेल, म्यासेज, रिल्स आदिको निरन्तर प्रयोगले व्यक्तिलाई आफ्नो फोन शौचालयमा पनि लैजान मन लाग्छ। 

धेरै मानिसहरूलाई थाहा हुँदैन कि आफ्नो फोनसँग शौचालयमा थोरै समय बिताउँदा तिनीहरू धेरै खतरनाक चीजहरूको सम्पर्कमा आउँदैछन्।

यस रिपोर्टमा हामी शौचालयमा मोबाइल फोन लैजाँदा कस्ता समस्याहरू सामना गर्नुहुन्छ भनेर जान्न प्रयास गर्नेछौं।

१. खासमा समस्या के हो?
हामीमध्ये धेरैलाई विशेषगरी युवाहरूलाई शौचालयमा पनि फोन लैजाने बानी हुन्छ। शौचालयमा आधा घण्टाभन्दा बढी समय बिताउने मानिसहरू धेरै रोगबाट ग्रस्त हुन्छन्।
 
यी मानिसहरू लामो समयसम्म एकै ठाउँमा बसेर आफ्नो मोबाइल फोन हेरिरहन्छन्। यसले मलद्वार नजिकैको मांसपेशीहरूमा अतिरिक्त दबाब दिन्छ, जसले दिसा बाहिर निकाल्न मद्दत गर्छ।

जबरजस्ती दिसा गर्नाले यी सबै अंगहरूसँग सम्बन्धित धेरै रोगहरू निम्त्याउन सक्छ। यसमा पायल्स, कब्जियत, फिस्टुला र फिसर जस्ता धेरै रोगहरू समावेश छन्।

 लामो समयसम्म एकै ठाउँमा बस्दा रक्तसञ्चारमा पनि असर पर्छ। यस आसनमा बसेर दिसा गर्न दबाब दिँदा कब्जियत र दिसा कडा हुने प्रवृत्ति बढ्छ।

यसले गुदा नजिकैका नसाहरूमा दबाब दिन्छ। जसका कारण तिनीहरू सुन्निन्छन् र धेरै प्रकारका संक्रमणको सम्भावना बढ्छ। यस्ता व्यक्तिहरूले पछि धेरै प्रकारका रोगहरूको सामना गर्नुपर्छ। 

वास्तवमा कमोडलाई यसरी डिजाइन गरिएको छ कि यसले शौचालय प्रयोग गर्दा गुदा क्षेत्र र यसको मांसपेशीहरूमा दबाब दिन्छ।

२. शौचालयमा धेरैबेर बस्दा हुने समस्या
यदि तपाईं लामो समयसम्म शौचालयमा बसिरहनुभयो भने अत्यधिक चापको समस्या बढ्छ।
 
जब दिसा गर्न ढिलाइ हुन्छ, यो समस्या अझ बढ्छ। किनभने मानिसहरूले शौचालय प्रयोग गर्दा बढी बल प्रयोग गर्ने प्रयास गर्छन् र यसरी उनीहरू धेरै समस्यामा पर्छन्। 

त्यसैले, शौचालय जाँदा त्यहाँ फोन प्रयोग नगर्ने कुरा मनमा राख्नु महत्त्वपूर्ण छ। लामो समयसम्म ट्वाइलेट सिटमा बसेर फोन हेर्दा पनि शरीरका अन्य भागहरूमा दबाब पर्छ। जस्तै घाँटी र ढाड दुख्ने।

यसले हात र खुट्टा झमझमाउने र खुट्टामा भारीपन ल्याउन सक्छ। लामो समयसम्म झुकेर बसेर मोबाइल फोन हेर्दा घाँटी दुख्ने र ढाड दुख्ने समस्या हुन सक्छ। 

कोभिड १९ पछि हाम्रो जीवनशैलीमा धेरै परिवर्तनहरू आएका छन्। यसमा लगातार बस्ने, बसेर काम गर्ने, घरबाट बाहिर ननिस्कने, व्यायाम वा योगको कमी, फास्ट फूड र प्याकेज गरिएको खाना खाने जस्ता बानीहरू समावेश छन्। 

यति मात्र होइन, मोबाइलको प्रयोग पनि बढेको छ किनभने अहिले धेरैजसो कारोबार मोबाइलबाट मात्र हुने गरेको छ। 

फोनको निरन्तर प्रयोगका कारण धेरै मानिसहरूमा आफ्नो फोन शौचालयमा लैजाने बानी बसेको छ। एकै ठाउँमा बस्दा मुटु रोग, मधुमेह, मोटोपना, घाँटी र ढाड दुख्ने, मांसपेशी कमजोरी, भेरिकोज नसा, स्ट्रोक, मांसपेशी र जोर्नी दुख्ने जस्ता समस्याहरू हुन सक्छन्।
 
तर यो भन्दा पनि बढी, पेट फुल्ने, अनावश्यक तौल बढ्ने आदि समस्याहरूले मानसिक स्वास्थ्यलाई असर गर्छ। यो जीवनशैलीले चिन्ता, डिप्रेसन, तनाव वा खानासँग सम्बन्धित रोगहरू निम्त्याउन सक्छ।

३. स्वास्थ्यमा कस्तो प्रभाव पर्छ?
कुनै पनि शारीरिक गतिविधि नगरी लामो समयसम्म एकै ठाउँमा बस्दा तपाईंको जीवनको गुणस्तरमा असर पर्छ। 

यति मात्र होइन, यसले धेरै स्वास्थ्य सम्बन्धी समस्याहरूको जोखिम पनि बढाउँछ। लामो समयसम्म बसिरहनाले शरीरको रगतमा चिनी र इन्सुलिनको स्तर नियन्त्रण गर्ने क्षमतामा पनि असर पर्छ। 

जसले टाइप २ मधुमेह, चिन्ता र तनाव, मोटोपना, जोर्नी र मांसपेशी दुख्ने, रक्तचाप र कोलेस्ट्रोलको स्तर बढ्ने, साथै स्ट्रोक र मुटु रोगको जोखिम बढाउँछ।

लामो समयसम्म एकै ठाउँमा बस्दा ढाडको मांसपेशीमा पनि दबाब पर्छ र मेरुदण्डको समस्या हुन्छ। यस्तो जीवनशैलीले ढाड दुख्ने, घाँटी दुख्ने जस्ता रोगहरूलाई निम्तो दिन्छ।
 

४. शौचालयमा फोन प्रयोग गर्ने बानी कसरी छुटाउने?
अब जताततै मोबाइल फोन प्रयोग गर्ने यो बानी कसरी त्याग्ने भन्ने बारेमा कुरा गरौं। हामीले यो प्रश्न मुम्बईको लीलावती अस्पतालका जनरल सर्जन डा. नरेन्द्र निकमलाई सोध्यौं। 

डा. निकमले भने, "लामो समयसम्म शौचालयको सिटमा बस्दा हाम्रो पेल्भिक मांसपेशी कमजोर हुन्छ। यसले पिसाब र दिसा नियन्त्रण गर्न पनि समस्या निम्त्याउँछ। त्यसैले तपाईंले शौचालयमा पाँचदेखि दस मिनेटभन्दा बढी समय बिताउनु हुँदैन। शरीरको यो भागमा धेरै तनाव नदिनुहोस्। यो अवस्थाबाट बच्नको लागि तपाईंले हरेक दिन दुईदेखि तीन लिटर पानी पिउनु पर्छ र नियमित रूपमा व्यायाम गर्नुपर्छ। तपाईंको खानामा उच्च मात्रामा फाइबर समावेश हुनुपर्छ।"

डाक्टरहरू यो पनि भन्छन् - तपाईंलाई दुई दिनभन्दा बढी समयसम्म पेट दुख्ने वा पेट दुख्ने जस्ता लक्षणहरू देखा परेमा, तपाईंले अवश्य डाक्टरलाई सम्पर्क गर्नुपर्छ।  डोम्बिवलीको एम्स अस्पतालमा कार्यरत जनरल सर्जन डा. शाहिद परवेजले पनि धेरै कुराहरूमा ध्यान आकर्षित गर्छन्।
 
उनले भने, "पाइल्स वा सम्बन्धित रोगहरूको कारण केवल कम फाइबर भएको खाना मात्र होइन। बरु, शौचालयको सिटमा लामो समयसम्म बस्ने र त्यहाँ फोन प्रयोग गर्ने जस्ता बानीहरू पनि यसको लागि जिम्मेवार छन्।"

यसले गुदा नजिकैको नसामा दबाब दिन्छ र व्यक्तिले धेरै समस्याहरूको सामना गर्नुपर्छ। यदि पायल्सको कारणले रगत बग्न थाल्यो भने यो धेरै पीडादायी हुन्छ। यसबाहेक यदि मोबाइल फोनमा रहेका कीटाणुहरू तपाईंको अनुहार र हातको सम्पर्कमा आए भने पेटमा संक्रमण हुने सम्भावना हुन्छ। तपाईंले आफ्नो घरमा फोन-मुक्त क्षेत्र बनाउनु पर्छ। यस क्षेत्रमा फोन प्रयोग गर्नु हुँदैन। यसमा सुत्ने र खाने ठाउँहरू समावेश हुनुपर्छ। तपाईं शौचालयमा फोन प्रयोग नगर्ने नियम पनि बनाउन सक्नुहुन्छ।

तपाईं फोनको प्रयोग सीमित गर्न सक्नुहुन्छ। यसले लगातार बसिरहने बानी त्याग्न पनि मद्दत गर्न सक्छ। पढाइको क्रममा विश्राम लिनको लागि, आफ्नो कुर्सीबाट उठ्नुहोस् र आफ्नो खुट्टा र हातहरू चलाउनुहोस्। त्यसैगरी, यदि तपाईं स्क्रिन प्रयोग गरेर काम गर्दै हुनुहुन्छ भने, तपाईं आफ्नो आँखालाई आराम दिन केही गर्न सक्नुहुन्छ।

५. कस्ता रोगहरूको जोखिम हुन्छ?
कब्जियत वा दिसा पूर्ण रूपमा अवरुद्ध हुँदा धेरै समस्याहरू हुन सक्छन्। 

पाचन प्रणालीमा गडबड हुँदा गुदामा दबाब पर्छ, जसले गर्दा गुदाको तन्तुमा पाइल्स र फुट्ने जस्ता समस्याहरू निम्त्याउन सक्छ। यो समस्या विशेष गरी ४५ वर्षभन्दा माथिका व्यक्तिहरूमा बढी देखिन्छ।

प्रायः गम्भीर अवस्थामा, गुदामा अत्यधिक दबाबको कारणले हुने कब्जियतले रगत जम्न सक्छ। जसले हृदयघात र स्ट्रोकको जोखिम बढाउँछ। यस्तो अवस्थामा, भविष्यमा हुन सक्ने जटिलताहरूबाट बच्न कब्जियतको तुरुन्तै उपचार गर्नु महत्त्वपूर्ण छ।

एक हप्ता वा सोभन्दा बढी समयसम्म आन्द्रा सफा नभएमा यसलाई दीर्घकालीन कब्जियत भनिन्छ। यसका लक्षणहरूमा पेट फुल्ने, पेट दुख्ने, दिसा गर्दा तनाव हुने र पूर्ण रूपमा दिसा नहुने समावेश छन्।

यदि तुरुन्तै उपचार गरिएन भने अत्यधिक दबाबले गुदा तन्तुहरूलाई क्षति पुर्‍याउन सक्छ। जसका कारण पाइल्स र फिसर जस्ता समस्या उत्पन्न हुन्छन्। यिनीहरूले धेरै पीडा दिन्छन्।

६. डाक्टरहरू के भन्छन्?
"दीर्घकालीन कब्जियतका कारणहरू आहारमा फाइबरको कमी, व्यायामको कमी, इरिटेबल बोवेल सिन्ड्रोम, वा गर्भावस्था र बुढ्यौलीको समयमा आन्द्राको अवरोध हुन्," मुम्बईको अपोलो स्पेक्ट्रा अस्पतालका जनरल सर्जन डा. लकी भिराले भने।

 उनले थप व्याख्या गरे, "पुरानो कब्जियतले गुदाको नसामा अतिरिक्त दबाब दिन्छ, जसले गर्दा सुन्निने र पाइल्स हुन्छ। निरन्तर तनावका कारण बिरामीलाई गुदामा अल्सर वा घाउ पनि हुन सक्छ। यी अल्सर गुदा भित्र र बाहिर दुवै हुन सक्छन्। यदि अवस्था अझ गम्भीर भयो भने यसले रक्तस्राव र पीडा निम्त्याउन सक्छ। 

डा. वीर भन्छन्, "४५-६५ वर्ष उमेर समूहका लगभग २० प्रतिशत मानिसहरू कब्जियतको समस्या लिएर अस्पताल भर्ना हुन्छन्। हरेक दिन १० मध्ये २ जना कब्जियतबाट पीडित हुन्छन्, जसले गुदामा दबाब दिन्छ र पायल्स र फिसरको जोखिम बढाउँछ। बिरामीहरूलाई दिसा सफ्टनर लिन पनि सल्लाह दिइन्छ र पायल्स र फिसर बीचको सम्बन्धको बारेमा पनि बताइन्छ।"

मुम्बईको जेनोभा शाल्बी अस्पतालका जनरल तथा ल्याप्रोस्कोपिक सर्जन डा. हेमन्त पटेलले भने- यस समयमा हामीकहाँ आउने अधिकांश बिरामीहरू कब्जियतबाट पीडित छन्। ४५ देखि ६५ वर्ष उमेर समूहका लगभग १५ प्रतिशत मानिसहरूले हरेक दिन कब्जियत, पेट फुल्ने र पेट दुख्ने गुनासो गर्छन्।

डा. पटेलका अनुसार कब्जियतको समयमै उपचार गर्नाले पायल्स र फिसर जस्ता समस्याहरूबाट बच्न सकिन्छ। केरा, स्याउ, चिया सिड, गाजर र चुकन्दर लगायत फाइबरयुक्त आहार, नियमित शारीरिक गतिविधि र प्रशस्त पानी पिउनाले आन्द्राको कार्यमा सुधार हुन्छ।

आन्द्राको स्वास्थ्य राम्रो राख्न दिसा गर्ने क्रममा धेरै तनाव नगर्नुहोस् र आफ्नो आहारमा प्रोबायोटिक्स समावेश गर्नुहोस्। समयमै उपचार गर्नाले ठूला समस्याहरू रोक्न सकिन्छ र बवासीर र गुदा फिसर जस्ता रोगहरूको जोखिम कम गर्न सकिन्छ। 

यदि तपाईं आफ्नो जीवनशैलीमा कुनै उल्लेखनीय परिवर्तन ल्याउन चाहनुहुन्छ, आफ्नो आहार परिवर्तन गर्न चाहनुहुन्छ, वा शारीरिक व्यायाम सुरु गर्न चाहनुहुन्छ भने, डाक्टर र विशेषज्ञको मद्दत लिनु महत्त्वपूर्ण छ।

डाक्टरबाट आफ्नो शरीर र लक्षणहरूको राम्रोसँग जाँच गराउनु र उनको सल्लाहको आधारमा जीवनशैलीमा परिवर्तन गर्नु उत्तम हुन्छ।

- बीबीसी हिन्दीबाट