पाकिस्तान संकट: सैनिक कू कि इमरानको पुनरागमन ?

गत साता मंगलबार पाकिस्तानका पूर्वप्रधानमन्त्री इमरान खान इस्लामावाद हाइ कोर्ट परिसरबाट पक्राउ परे। पाकिस्तानी सेनाले इमरानलाई लछारपछार गर्दै भ्यानमा हालेर लगेको भिडियोमा देखिन्छ। 

केही घण्टाभित्रै देशभर विरोध प्रदर्शन सुरु भयो। कतिपय ठाउँमा प्रदर्शन हिंसात्मक हुन पुग्यो र प्रदर्शनकारीको ज्यान जान थाल्यो। दुई  हजारभन्दा बढी प्रदर्शनकारी पक्राउ परे।

इमरानले पाकिस्तानी सेनातिर औंला तेर्स्याए। परिणाम- प्रदर्शन सेनाविरुद्ध लक्षित हुन थाल्यो। पाकिस्तान पूरै अस्थिर र असुरक्षित हुन पुग्यो। कतिपय विश्लेषकले अहिलेको अवस्थालाई पाकिस्तानको अहिलेसम्मकै ठूलो संकट भनेका छन्।

अप्रिल २०२२ मा इमरान खान नेतृत्वको सरकार ढलेको हो पाकिस्तानमा। संसद्‍मा विश्वासको मत पाउन नसकेपछि उनी पदमुक्त भएका थिए। सरकारबाट बाहिरिएदेखि नै इमरान एकपछि अर्को झमेलामा फसिरहेका छन्। कहिले भ्रष्टाचार, कहिले हत्या त कहिले आतंकवादको आरोप उनीमाथि लाग्दै आएको छ।

उनी र उनको पार्टी पाकिस्तान तेहरिक-ए- इन्साफ (पीटीआई) का सदस्यहरुविरुद्ध करिब डेढ सय अपराधका मुद्दा छन्। यीमध्ये ३४ मुद्दा इमरानका विरुद्धमात्रै छन्। गत साता उनी भ्रष्टाचार आरोपमा पक्राउ परेका हुन्। यो मुद्दा अल कादिर युनिभर्सिटी ट्रष्टसँग सम्बन्धित छ। यो ट्रष्ट इमरान र उनकी तेस्री पत्नी बुशराले स्थापना गरेका थिए। आफू प्रधानमन्त्री हुँदा यो स्थापना भएको थियो। यो ट्रष्टले एउटा युनिभर्सिटी सञ्चालन गर्छ, जसले इस्लाम धर्मको प्रवर्द्धन गर्छ।

ट्रष्ट स्थापना गर्ने क्रममा जग्गा खरिद गर्दा भ्रष्टाचार गरेको आरोप इमरानमाथि लागेको छ। यो प्रकरणमा २३९ मिलियन डलर अनियमितता भएको बताइएको  छ।

गत साता इमरान अर्को केसका लागि  इस्लामावाद हाइ कोर्ट पुगेका थिए। त्यही बेला उनी  सेनाद्वारा पक्राउ परे। नेशनल एकाउन्टिबिलिटी ब्युरोले सेना लगाएर उनलाई नियन्त्रणमा लिएको हो।

अर्को एउटा केस छ जसमा इमरान नराम्रोसँग फसेका छन्। त्यो हो तोषाखाना केस। तोषाखाना भनेको पाकिस्तानमा बहुमूल्य उपहारहरुको संग्रह हो। व्यक्तिले पाएको कुनै उपहार निश्चित मूल्यभन्दा बढीको छ भने त्यो सरकारी  खजानामा जान्छ। इमरानले महँगा महँगा उपहार तोषाखानालाई नदिएर महँगो मूल्यमा बेचेको आरोप छ। 

प्रख्यात पूर्वक्रिकेटर इमरान राजनीतिमा आएदेखि नै अनेक झमेला झेलिरहेका छन्। नोभेम्बर २०२२  मा उनको हत्या प्रयाससमेत भएको थियो। आक्रमणकारीले चलाएको गोली उनको खुट्टामा लाग्न पुग्यो र उनको ज्यान जोगियो। इमरानले पाकिस्तानी सेनातर्फ ‌औंला सोझ्याउँदै आफूलाई मार्ने कोसिस भइरहेको बताए। दुईपटक यस्तो प्रयास भइसकेको उनको दाबी छ।

पाकिस्तानी सेना निकै शक्तिशाली छ। कैयौं वर्ष पाकिस्तानमा सैन्य शासन रह्यो। निर्वाचन भएर प्रजातान्त्रिक सरकार स्थापना हुँदा पनि सेनाको प्रभाव कायमै रहन्छ। आफूविरुद्ध लाग्ने उच्च राजनीतिक नेतृत्वलाई सेनाले सिध्याइदिएका उदाहरणहरु छन्।  

सरकारबाट बाहिरिएदेखि नै इमरान एकपछि अर्को झमेलामा फसिरहेका छन्। कहिले भ्रष्टाचार, कहिले हत्या त कहिले आतंकवादको आरोप उनीमाथि लाग्दै आएको छ।

सन् २०१८ मा इमरानले चुनाव जित्दै गर्दा उनले सेनाकै सहयोगमा जित हासिल गरेको बताइएको थियो। त्यतिखेर पाकिस्तानी सेना एउटा नयाँ अनुहार खोजिरहेको थियो र त्यहीबेला उदाए पूर्वखेलाडी इमरान। तर कालान्तरमा यही सेना उनका लागि दुष्मन सावित हुन पुग्यो। पाकिस्तानी  सेना चाहँदैन कि कुनै पनि राजनीतिक व्यक्तिले उसलाई छायामा पारोस्। इमरानको लोकप्रियता सेनालाई पचिरहेको थिएन। जब इमरानले पद गुमाए, सेना उनीविरुद्ध जाइलाग्न थाल्यो।  

संकट गहिरिँदै जाँदा पाकिस्तानमा अब के होला भन्ने चासो छ। पाकिस्तानी सेनाले आफ्ना अन्य विरोधीलाई जस्तै इमरानलाई पनि दबाएर खतम गरिदेला वा इमरान देशव्यापी प्रदर्शन र आफ्ना समर्थकको बलमा सेनाको शक्ति कमजोर पार्न सफल होलान्। इतिहास हेर्ने हो भने यस्तो अवस्थामा पाकिस्तानमा सैनिक कू हुने गरेको छ। सेना भन्छ- धेरै भयो डेमोक्रेसीको नाटक। अब स्थिति नियन्त्रणमा लिन कठोर  कदम चाल्नैपर्छ। 

अहिलेसम्म पाकिस्तानमा चार वटा सैनिक कू भएको छ- १९५३, १९५८, १९७७ र १९९९ मा। यसबाहेक तीनपल्ट सेनाको कू प्रयास असफल भएको छ- १९५१, १९८० र १९९५ मा। २००८ यता पाकिस्तानमा सैनिक कू भएको छैन।

पाकिस्तानी सेनाविरुद्ध पहिलोपटक यति धेरै रिस देखिएको छ आम मानिसमा। यसमा इमरानको पपुलारिटीले पनि काम गरेको छ। उनले पाकिस्तानलाई विश्वकप जिताएका थिए। त्यसपछि पाकिस्तानले विश्वकप जित्न सकेको छैन। अब सेना पछि हटेर चुनाव भएको खण्डमा इमरानले फेरि जित्ने अनुमान गरिएको छ। अर्लि इलेक्सनको माग पनि त्यहाँ उठ्न थालिसकेको छ।

तत्कालका लागि इमरानलाई राहत मिलेको छ सुप्रिम कोर्टबाट। उनको गिरफ्तारीलाई गैरकानुनी भन्दै अदालतले रिहा गर्न आदेश दिएको छ। उनी रिहा भइसकेका छन्। विरोध प्रदर्शन उत्सवमा परिणत भएको छ। प्रदर्शन हिंसात्मक  हुँदा १२ जनाले ज्यान गुमाइसकेका थिए।