सार्वजनिक पुस्तकालयको हविगत: छानो चुहिएर भिज्न थाले पुस्तक

काठमाडौं- काठमाडौंको भृकृटीमण्डपमा रहेको काठमाडौं उपत्यका सार्वजनिक पुस्तकालय समाजको छानो चुहिएर भुइँ तहमा रहेका महत्वपूर्ण पुस्तक भिजेका छन्। विगत केही दिनदेखि निरन्तर परेको वर्षाका कारण भवनको छानोबाट पानी चुहिएपछि त्यहाँका कर्मचारी यतिबेला भिजेका पुस्तक जतनमा जुटेका छन्।  

पानीका कारण थप पुस्तकमा क्षति नपुगोस् भनेर पुस्तकलाई कार्टुनमा प्याकिङ गर्ने र तर्काएर राख्न थालिएको छ। महिला, बालबालिका तथा ज्येष्ठ नागरिक मन्त्रालय मातहतको समाज कल्याण परिषद्को स्वामित्वमा रहेको सो भवनको छानो मर्मतका लागि बागमती प्रदेश सरकारले चालु आर्थिक वर्षमा १० लाख विनियोजन गरेको छ। मर्मत चाँडै सम्पन्न नभए आगामी असार–साउनमा पुस्तकालय वर्षाका कारण प्रभावित हुन सक्ने देखिएको छ।

पुस्तकालयका पुस्तकालय व्यवस्थापक जुजुभाइ डंगोलले हरेक वर्षाका समयमा यस्तै बिजोग हुने गरेको र पछिल्लो वर्षाले के कति पुस्तकमा क्षति भयो भन्ने विवरण तयार भइनसकेको बताए। अहिले पानीले भिजेका पुस्तकबाट पानी तैर्याएर  पुनः पढ्न मिल्ने र नमिल्ने गरी वर्गीकरण गरिने उनको भनाइ छ। 

उनले बजेट कार्यान्वयनका लागि परिषद्‍बाट सहमति प्राप्त भएकाले छिट्टै छानो फेर्ने काम अघि बढ्ने जानकारी दिए। वर्षाका कारण पुस्तकालयमा जाने आउने बाटोसमेत हिलाम्मे भएको छ। 

पुस्तकालयमा विभिन्न विधाका गरी करिब ८० हजार पुस्तक र दुई हजार चार सयभन्दा बढी सदस्य छन्। पुस्तकालयमा दैनिक एक सय ५० जना अध्ययनकर्ता आउने गरेका छन्। 

२०६० सालमा पूर्वमन्त्री एवं नेपाली कांग्रेसका नेता नारायण खड्काको नेतृत्वमा पुस्तकालय स्थापना भएको थियो। पुस्तकालयले हाल राष्ट्रिय सभागृहको एउटा कोठाबाट विद्युतीय पुस्तकालय सेवाका साथै पुस्तकालय विज्ञान र व्यवस्थापनबारे तीन महिने व्यावसायिक कोर्समा आधारित तालिम पनि सञ्चालन गर्दै आएको छ। 

पुस्तकालय व्यवस्थापन र तालिमका लागि शिक्षा, विज्ञान तथा प्रविधि मन्त्रालयबाट चालु आवमा ५० लाख बजेट विनियोजन भएको थियो। पुस्तकालयमा प्राज्ञिक व्यक्ति, कूटनीतिज्ञ, राजनीतिककर्मी, कानुन व्यावसायी, उद्यमी, सामाजिक कार्यकर्ता र पत्रकारसमेत आवद्ध छन्। 

समाजलाई शिक्षित, सभ्य, लोकतान्त्रिक र शान्तिपूर्ण बनाउने लक्ष्य प्राप्तिका लागि स्थापित यो पुस्तकालयमा वार्षिक सदस्यता शुल्क तीन सयमात्रै रहेको छ।

पुस्तकालयले वार्षिक डेढ लाख तिर्दै आएको भने परिषद्ले एकतर्फी भाडा बढाएर वार्षिक ६ लाखको हिसाब गरी अपुग रकम बक्यौतामा राख्दै आएको छ। समाजले प्रतिस्क्वायर फुट १८ मा ७५ प्रतिशत छुट पाएकामा हाल परिषद्ले छुट नदिने जनाएको छ।  पुस्तकालयले हाल जम्मा दुई हजार ६ सय स्क्वायर फुट उपयोग गर्दै आएको छ।

पुस्तकालयलाई आफ्नो स्वामित्वमा लिई व्यवस्थित रूपमा सञ्चालन गर्न काठमाडौं महानरपालिकालाई प्रस्तावपत्र पठाएको छ। 

महानगर प्रमुख बालेन्द्र शाहका शिक्षा सल्लाहकार रशु अर्यालले हालै पुस्तकालयको भ्रमण गरेका थिए। तर यसबारे महानगरले कुनै निर्णय गरिसकेको छैन। पुस्तकालयका अनुसार कर्मचारी तलब, पुस्तकालय व्यवस्थापन, पुस्तक खरिद र तालिमका लागि गरी वार्षिक ७०-८० लाख खर्च लाग्ने गरेको छ।

उक्त बजेट महानगरले विनियोजन गरेमा पुस्तकालयको स्वामित्व हस्तान्तरणसमेत गर्न सञ्चालक समिति तत्पर देखिएको छ। हाल पुस्तकालयमा ११ जना कर्मचारी कार्यरत छन्। 

सामुदायिक पुस्तकालयलाई प्रभावकारी रूपमा सञ्चालन र व्यवस्थापन गर्न सकिए पठन संस्कृतिको विकासका साथै विदेशीलाई देखाउने एक आकर्षक स्थलसमेत बन्न सक्ने पुस्तकालयमा व्यवस्थापक डंगोलले बताए। 

वर्तमान प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’, पूर्वप्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवा, केपी शर्मा ओली, माधवकुमार नेपाल, झलनाथ खनाल, तत्कालीन मन्त्रिपरिषद्का अध्यक्ष खिलराज रेग्मी, पूर्वसभामुख र विशिष्ट व्यक्तिले विभिन्न समयमा यो पुस्तकालयको भ्रमण गरिसकेका छन्।

पुस्तकालयमा गत महिना संयुक्त अरब इमिरेट्स (यूएई) का नेपालस्थित राजदूतले भ्रमण गरी आफ्नो मुलुकसँग सम्बन्धित सूचना केन्द्र राख्ने गरी सहयोग गर्न चासो  दिएका थिए।    
- प्रकाश सिलवाल/रासस