यस्तो छ कुम्भ मेलामा भागदौड र मृत्युको इतिहास

भारत उत्तर प्रदेशको प्रयागराजमा जारी कुम्भ मेलामा भागदौड हुँदा ३० जनाको मृत्यु भएको छ भने ६० जना घाइते भएका छन्।

यो दुर्घटना मौनी अमावस्याको दिन भएको हो। महाकुम्भ नगर मेला क्षेत्रका डीआईजी वैभव कृष्णले पत्रकारहरूलाई बताएअनुसार ३० जना मृतकमध्ये २५ जनाको पहिचान भइसकेको छ। घाइतेहरूको उपचार भइरहेको छ।

कुम्भ हिन्दूहरूको आस्थाको प्रतीक हो। कुम्भ मेला हरिद्वार, उज्जैन, प्रयागराज र नासिकमा निश्चित अन्तरालमा आयोजना गरिन्छ। लामो समयसम्म चल्ने कुम्भ मेलामा केही दिनहरू विशेष हुन्छन्। यी दिनहरूमा भक्तजनहरूको संख्या करोडौं पुग्छ।

कुम्भ मेलामा भारत र विदेशबाट करोडौं भक्तजन आउँछन्। प्रशासनले यस पटक ४५ करोड मानिसले प्रयागराजको भ्रमण गर्ने आशा व्यक्त गरेको छ।
 
प्रयागराजमा आयोजना हुने महाकुम्भ मेलामा, संगममा डुब्नु प्रत्येक भक्तको हार्दिक इच्छा हुन्छ। संगमको अर्थ तीन नदीहरू गंगा, यमुना र पौराणिक सरस्वतीको मिलनस्थल हो।

यस पवित्र स्थानमा स्नान गर्नाले पाप पखालिन्छ र मोक्ष प्राप्त हुन्छ भन्ने विश्वास गरिन्छ। 
तर कहिलेकाहीँ ठूलो संख्यामा भक्तजनहरूको आगमनले व्यवस्था कायम राख्न कठिनाइ सिर्जना गर्दछ। 

त्यसपछि सानो गल्ती ठूलो दुर्घटनाको कारण बन्छ। कुम्भ कार्यक्रमको क्रममा पहिले पनि दुर्घटनाहरू भएका छन्।

इलाहाबाद (प्रयागराज) कुम्भ १९५४
यो कुम्भमेला तत्कालीन इलाहाबाद र आजको प्रयागराजमा आयोजना गरिएको थियो। यो भारत स्वतन्त्रतापछिको पहिलो कुम्भ थियो। ३ फेब्रुअरी १९५४ मा मौनी अमावस्याको अवसरमा संगम किनारमा ठूलो संख्यामा भक्तजनहरू पुगेका थिए।

त्यतिबेला हात्तीका कारण भागदौड मच्चिएको थियो। यसमा ८०० भन्दा बढी मानिस मारिएका थिए र सयौं घाइते भएका थिए ।

यस घटनापछि तत्कालीन प्रधानमन्त्री जवाहरलाल नेहरूले राजनीतिज्ञ र विशिष्ट व्यक्तिहरूलाई मेलामा नजान सल्लाह दिएका थिए।

हरिद्वार कुम्भ १९८६
हरिद्वारमा कुम्भ मेला आयोजना गरिएको थियो। रिपोर्टका अनुसार १४ अप्रिल १९८६ मा उत्तर प्रदेशका तत्कालीन मुख्यमन्त्री अन्य धेरै राज्यका मुख्यमन्त्रीहरू र नेताहरूसँग हरिद्वार गएका थिए। 

सर्वसाधारणलाई किनारमा जानबाट रोक लगाइएको थियो। जसका कारण भीडको चाप बढ्यो। भीड अनियन्त्रित भयो। 

यस घटनामा करिब ५० जनाको मृत्यु भयो। यसअघि १९२७ र १९५० मा पनि हरिद्वारमा भागदौड भएको थियो। 

उज्जैन सिंहस्थ मेला १९९२
उज्जैनमा सिंहस्थ कुम्भ मेला आयोजना गरिएको थियो। यस समयको भागदौडमा करिब ५० जनाको मृत्यु भएको थियो। 

नासिक कुम्भ २००३
यस वर्ष कुम्भ मेला नासिकमा आयोजना गरिएको थियो। दैनिक जागरणमा प्रकाशित एक समाचार अनुसार त्यसबेला सन्तहरूले चाँदीको सिक्का लुटेका थिए। 

त्यो लिन मानिसहरुको भागदौड मच्चियो र करिब ३० जनाको ज्यान गयो। १०० भन्दा बढी व्यक्ति घाइते भए।

हरिद्वार कुम्भ २०१०

हरिद्वारमा कुम्भ मेला आयोजना गरिएको थियो। शाही स्नानको दिन साधु र भक्तहरूबीच केही बहस भयो। 

यसपछि भागदौड मच्चियो। यसमा पाँच जनाको मृत्यु भयो। यो घटनापछि सरकारले मृतकका परिवारलाई प्रतिव्यक्ति ५ लाख रुपैयाँ सहयोग गर्ने घोषणा गरेको थियो।

इलाहाबाद (प्रयागराज) कुम्भ २०१३
कुम्भमेला प्रयागराज (तत्कालीन इलाहाबाद) मा आयोजना गरिएको थियो। रेलवे स्टेशनमा भक्तजनहरूको ठूलो भीड थियो।
 
रोयटर्सका अनुसार स्टेशनमा भएको भागदौडमा ३६ जनाको मृत्यु भएको थियो। त्यसमा २९ जना महिला थिए। 

भागदौडको कारण स्पष्ट रूपमा थाहा हुन सकेको छैन। कतिपयका अनुसार प्रहरीले भीडलाई नियन्त्रण गर्ने प्रयास गरेको थियो र त्यसैकारण भागदौड मच्चिएको थियो।
 
कसैले भनेका छन् फुट ओभरब्रिजमा भागदौड मच्चियो र मानिसहरू लड्न थालेका थिए।
-बीबीसी हिन्दीबाट