कति संरक्षित छ प्रतिलिपि अधिकार ?

'उकालीमा अघि अघि ओरालीमा पछिपछि...' शम्भु प्रधानको यो गीत 'कृ' फिल्ममा आएपछि शम्भुले मुद्दा हाले । अन्तिममा ११ लाख रुपैया लिएर यो मुद्दा मिल्यो । पछिल्लो समय अरुका सृजना चार्नेहरू बढिरहेका छन् । त्यसैले यतिबेला बौद्धिक सम्पत्ति चोरीको प्रकरणमा सांगीतिक क्षेत्रका मानिसहरु चिन्तित बनेका छन् । 

लेखक तथा साहित्यकारहरुले यस्तो समस्याबाट बच्न प्रतिलिपि अधिकार सशक्त हुनुपर्ने बताउँछन् । त्रिभुवन विश्वविद्यालयकी प्राध्यापक तथा लेखक गीता त्रिपाठीले प्राध्यापक तथा चिकित्सकहरु पनि चोरेको थेसिस बुझाएर पास गर्ने गरेको बताइन्  । 'शहरका गल्ली गल्ली कोठा लिएर थेसिस बेचिरहेका भेटिन्छन्' त्रिपाठीले भनिन्, 'पीएचडी सबैलाई चाहिएको छ, जहाँ सजिलोगरी पाइन्छ त्यही जाने हो । डिग्री त प्राप्त गर्नै पर्‍यो ।'

यो बौद्धिक क्षेत्रका लागि ठूलो समस्या रहेको बताउँदै उनले एक वर्षमा हुने एउटा दुईटा कार्यक्रमले यसको समाधान हुन नसक्ने बताइन । यसको व्यवस्थापनका लागि लेखक, संगीतकर्मी, कलाकार सबैले साथ दिन सकेभने प्रतिलिपि अधिकार सुनश्चित बन्ने बताइन । 

त्यस्तै टिप्पणीकर्ता रमेश भट्टराईले पनि प्रतिलिपि अधिकारको रक्षाका लागि सशक्त भूमिका खेल्नुपर्ने बताउँछन् । उनले नेशनल बुक पोलिसी नआउन्जेलसम्म समस्या समाधान गर्न गाह्रो हुने बताए । 

चर्चित लेखिका तसलिम नसरनिले पनि नेपालमा आफ्नो पुस्तक चोरी भएको गुनासो गरेकी छन् । उनले सामाजिक सञ्जाल ट्वीटरमार्फत आफ्ना कृतिहरु चोरी भएको आरोप लगाएकी हुन् । उनले लेखेका १८ वटा पुस्तक नेपाली भाषामा अनुवाद गरिएको छ । 

यो समस्या समाधानका लागि काम विभिन्न चरणका काम सुरु भएको रजिष्ट्रर कार्यालयका राजेन्द्र सिग्देलले नकारात्मक पक्षलाई हावी हुन नदिने हो भने कसैको सृजना चोरी नै नहुने बताए । 

प्रकाशन र प्रतिलिपि अधिकारको संरक्षण गर्न सक्ने उपायहरू र रजिष्ट्रर कार्यलयले गर्न सक्ने सहयोगका नीति नियम बनाएको पनि उनले बताए । कपि राइट, लेखकसँगको सम्बन्ध मोरल राइट, प्रकाशक र वितरक बौद्धिक सम्पत्ति जस्ता विषय उठाइएको छ ।  

झोलामा साहित्य बोकेर हिड्ने दिनहरू हराउदै आइरहेको देख्छन् अमर न्यौपाने । विगत छ वर्षदेखि कनै जागिर नखाएका न्यौपाने फुल टाइमर लेखक भएका छन् । र उनी भन्छन्, 'म लेखेरै बाँचेको छु ।'

कला संगीत तथा लेखकहरूका कृति चोरिहुँदै जाने हो भने बास्तविक लेखक शोषणमा पर्नेछ । 

२५ गते शुक्रबार भएको सिर्जना प्रकाशन र प्रतिलिपि अधिकार संरक्षण : अवसर तथा चुनौती अन्तक्र्रिया कार्यक्रमलाई नेपाल प्रतिलिपि अधिकार रजिष्ट्रारको कार्यालय र नेपाल राष्ट्रिय पुस्तक विक्रेता तथा प्रकाशक संघको संयुक्त आयोजना गरेको थियो